A Haber ekranlarında yayınlanan Gündem Özel programına konuk olan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez gündeme ilişkin önemli açıklamalarda bulundu. Bakan Dönmez, elektrik faturalarına yönelik yeni düzenlemenin yolda olduğunu söylerken, ticarethaneler ve cemevlerine yönelik yapılan çalışmanın da detaylarını paylaştı. Doğal gaz fiyatlarının düşmesi noktasında Ukrayna'daki krizin yatışmasının önemli olduğunu söyleyen Dönmez, fiyatlardaki artışın nedenleri canlı yayında açıkladı.
Bakan Dönmez konuşmasına elektrik piyasasının genel görünümü hakkında detaylı bir sunum yaparak başladı. Bakan Dönmez, sunumunda yer alan verileri okuyarak, bir asgari ücretlinin, 328 Euro’ya denk gelen 5 bin 879 liralık brüt asgari ücretin yüzde 5,48’lik kısmı (322 lira) ile elektrik harcaması, yüzde 5,60’lık kısmı (329 lira) ile doğal gaz faturalarının ödendiğini dile getirdi.
Fiyatlar rekabet içerisinde belirleniyor
Dünyada bir artış olduğuna değinen Bakan Dönmez, "Sadece bizde değil dünya genelinde de enerji fiyatlarında bir yükseliş var. Elektriğin yüzde 21'i devlet, yüzde 79'u özel sektör. Dünyanın etrafını 42 defa dolanacak kadar şebekeyi yönetiyoruz.
Fiyatlar rekabet içerisinde belirleniyor. Santrallerden aldığı elektriği yüksek enerji hatlarıyla şehirlere kadar getiriyoruz. Elektriğin yönetimi TEİAŞ'ın üstünde.Elektrik dağıtım şirketleri bizim evimize kadar gelen şebekenin yapımı ve işletmesinden sorumlu. Bu sistem faaliyet konuların ayrışması ve rekabete açılması hem elektrik ve hem doğal gaz alanında bizim 2021 yılında çıkan kanunlarımız var. Bu yetkiler bağımsız olarak EPDK'ya verildi. Elektrik dağıtım şirketi ve tedarikçi ekstra bir kar marjı koyamaz. Çünkü onların ne kadar bedel alacağı bu kanunlarla belirlenmiştir.
Nakliye işini dağıtım şirketleri yapıyor, ürünü hazırlayan ve bize sunan üretici ile tedarikçi farklı. Serbest piyasada oluşan fiyatlar bugün daha yüksek. Elektriğin yarısı ithal kaynaklardan üretiliyor. Önemli bir kısmı kömürden üretiliyor. Yarısında dışa bağımlı bir üretim pozisyonumuz var ve bunu dövizle alıyoruz. Pandemide bu ürünler 5-10 kat arttı. Maliyetlerin hepsi faturalara yansımıyor. Üretim maliyetleri arttı ama hükümetimiz sübvanse ediyor. Doğal gazın pahalandığı dönemde bizim elektrik üretim maliyetlerimiz artmış oldu. Biz onun için daha çok yerli olsun istiyoruz." şeklinde konuştu.
Elektrikte yeni indirim yolda
Elektrikte yeni indirimin yolda olduğunu söyleyen Bakan Dönmez, "Önce 150 kwh ile başlamıştık, sonra gelen talepleri değerlendirerek 210 kwh'ye çıkartılmıştır. Ocak ayı bizim meskenlerde enerji tüketiminin en fazla olduğu aydır. Kış dolayısıyla böyle bir yoğunluk olur. Neredeyse 3'te 2'si 210 kwh'yi aşmamıştır. O dönemde ticarethanelerle ilgili tek tarife uygulamasını başlatmıştık. Meskende yüzde 64, 65'ini kapsadığımızı söylemiştik. Ticarethanelerde yeni indirim tarifesi için çalışıyoruz. Burada da amacımız yüzde 65'ini indirimli tarife kapsamında karşılayacak bir çalışmadır. Ticarethanede de indirimli tarife olarak adlandıracağımız düşük tarifeli kademe olacak. Cemevlerinde yarı yarıya indirim olacak." dedi.
Avrupa ile aynı fiyattan alım yaptıklarını söyleyen dönmez, "Almanya'da 200 kwh için bin 525 lira aylık bir bedel ödüyor. Avrupa ülkeleri gazı hangi fiyattan alıyorsa 3 aşağı 5 yukarı biz de aynı fiyattan alıyoruz. Petrolü hangi fiyattan alıyorlarsa biz de aşağı yukarı aynı fiyattan alıyoruz." dedi.
Devlet desteği sürüyor
Süreci bir şekilde atlatmamız gerek diyen Bakan Dönmez, "Ayarlamanın vatandaşlarımız üzerinde sıkıntı ve zorluk yarattığının farkındayız. Onun için çare arıyoruz. Geçtiğimiz yıl büyük oradan hazine üzerinden destekledik. Doğal gazda 80 milyar, elektrikte 20 milyar toplamda 100 milyarlık bir destek verdik. Elektrik ve doğal gazda 2022 yılı içerisinde bu rakam 100 milyarın üzerine çıkacak gibi. Tüm kaynakları sadece bu alandaki desteklere ayırdığımızda zorunlu yapılması gereken destekler aksayabilir. Yaklaşık 25 30 yıldır bu sektörün içerisindeyim. Avrupa'da da gündemde sıcak bir konu. Bu kadar yüksek fiyatlarla bu işin sürdürülebilir olmadığını kaynak ülkeler dahil konuşuyor. Buralarda bir tansiyon düşüklüğü, bununla birlikte kuraklığın geçmesi gibi, bu sene ciddi yağışlar alıyoruz. Bu gibi etkenlerle bu süreci çok geçmeden atlamış olacağız. Bu süreci bir şekilde atlatmamız gerekiyor." şeklinde konuştu.
Gerilim azalırsa faturalar düşecek
Rusya ile Ukrayna arasındaki gerilimin faturalara yansıdığını söyleyen Bakan Dönmez, "İndirimle ilgili bir süre vermek doğru olmaz şu an. Rusya ile Ukrayna arasındaki gerilim azalırsa faturalar düşebilir. Küçük ölçekli işletmelerin yüzde 65'ine indirim çalışmamız var." dedi.
"Politika aracı olarak kullanmayı doğru bulmuyorum"
CHP lideri Kılıçdaroğlu'nun son dönemdeki açıklamalarına ilişkin de konuşan Bakan Dönmez, "Bu işle alakalı düzenlenmiş kurallar var. Ben de elektriğimi ödemesem elektrik şirketi elektriği keser. Onun bir süresi var. Süreçlerden sonra kesilir. Siz markete gittiniz alışveriş yaptınız parayı ödemeden çıkacağım diyorsunuz.. O ürünleri size satarlar mı satmazlar. Eğer o tasilatı yapamazlarsa geriye doğru ödemelerde problemler yaşanabilir. Bunu politika aracı olarak kullanmayı doğru bulmam.
Sektörle de bir araya geldik. Bu süreçte daha yoğun bir araya geliyoruz. Sadece üretim santrali, yakıt santrali maliyeti de değil. Personel, tesisin bakım onarım giderleri ve maliyetleri var. Bu giderleri azaltarak bir katkı beklediğimizi sektöre söyledik. Yükün tamamının bize bırakılması doğru değil. Şimdi bir çalışma içerisindeyiz, kısa sürede netleştireceğiz. " dedi.
Okuma sürelerinde 5 günlük fark olabilir
okuma sürelerine de değğinen Bakan Dönmez, "Serbest tüketici diye bir tanımımız var. Aylık 150 kwh üzerinde tüketen herkes serbest tüketici. Tedarikçisini seçme hakkına sahip. Yaklaşık 200 civarında serbest tedarikçi var. Mevzuata göre elektrik tedarikçi şirketi 30 gün olarak okumak zorunda. 5 günlük bir fark olabilir. Siz kendi evinizin çatısına, iş yerinizin çatısına veya arsanızın içine güneş santrali kurabilirsiniz. Sınırı kaldırdık. Bağlantı gücüne kadar güneş sistemi kurabilirsiz. Örneğin eviniz bağlantı gücü 10 kilovatsa 10 kilovata kadar kurabilirsiniz. Böyle bir imkan hem konutlar, hem de iş yerleri için var." şeklinde konuştu.
"Yarına bakmak lazım"
Enerji tarışmaların alevlendiğini dile getiren Bakan Dönmez, "Jeopolitik tartışma noktaları, özellikle de taraflardan biri kaynak diğeri de koridor ülkeyse bu ürünlerin pazara ulaşmasında bir takım riskler meydana getiriyor. Fiyatlar da genellikle artar. Tartışmanın alevlendiği dönemlerde uluslararası borsada doğal gaz petrolün arttığını gördük. Bugünkü olaydan sonra yarına bakmak lazım petrol ve doğal gaz nasıl olacak." dedi.
"Eskişehir'den bağlanan bir hat yapıldı"
Mavi Akım projesine değinen Bakan Dönmez, "Ülkemizde nüfusun neredeyse yüzde 75'i 80'i doğal gaza ulaşmış durumda. Mavi Akım projemiz var o çalışıyor. Son birkaç yılda kaynak giriş noktalarını artırdık. Azerbaycan'dan daha önce Erzurum'a gelen giriş noktasına ilave olarak Eskişehir'den bağlanan bir hat daha yapıldı. Bu hat Çanakkale boğazı geçişli, Yunanistan üzerinden İtalya'ya kadar giden boru hattı. İran'dan biri giriş noktamız var. Ülkemiz büyük sadece boru hatlarıyla bu kadar talebi karşılamak o kadar kolay değil. Türkiye'nin LNG kapasitesi 4 kat arttı. 2002 yılında günlük sadece 92 milyon metreküp olan kapasiteyi 369 milyon metreküpe çıkartmış durumdayız." şeklinde konuştu.
"Bu kışı atlatacak kadar gazımız var"
Olası bir durumda depolardaki gazın kullanıldığını söyleyen Bakan Dönmez, "Şu anda bizim normal akışın yüzde 60'ı seviyesinde bir gaz akışı var. Bu akış gelmeye başladıktan sonra sanayi için kısıtlamaları kaldırmış olduk. Muhalefete maalesef birileri sağdan soldan bilgi vererek depolar boştu gibisinden. Sürekli çalışan tesisler değil, ihtiyaç olduğunda çalışan tesisler. Düşünün, ülkede bir anda yoğun kış şartları var talep arttı. O artışı biz bu yer altı depolarından karşılıyoruz. Bu sene de yine planlandığı şekilde bu çalışma rejimi oldu. İhtiyaç olduğunda sisteme depolanmış gazı kullandık. Şu anda her iki depomuzda da bu kışı atlatacak kadar gazımız var. Depolardaki gaz ülke ulusal tüketiminin tamamını karşılayamaz. Hiçbir ülkede de depolarda bu kapasite yok." dedi.
"En ucuz üçüncü ülke"
Faturalara değinen Bakan Dönmez, "Bir önceki bölümde elektrik üzerinde konuşmuştuk. Elektrikte en ucuz Avrupa'da 3. ülke olduğumuzu söylemiştik. Türkiye'de ortalama 100 metreküp için 281 lira öderken bize en yakın Ukrayna'da bu rakam 416. Almanya'da 3 bin 500 lira rakam ediyor. Asgari ücretteki payına gelince en ucuz üçüncü ülke durumunda. Yine bir asgari ücretli yüzde 5,6'sını doğal gaz için ödüyor. Yunanistan yüzde 13'ler seviyesinde." dedi.
"2023'ün ilk çeyreğinde doğal gazımızı yakacağız"
Yerli kaynaklara da değinen Bakan Dönmez, "Yerli kaynakları arayıp üretime geçirmek son derece önem arz ediyor. Dışarıdaki fiyatlamaların etkisinden kurtulmak için. Hem karada hem de denizde aramalarımıza yoğunluk verdik. 540 milyar metroküplük doğal gaz keşfi var. 8. 9. kuyuları açıyoruz. Hedefimiz 10 kuyuyu tamamlayıp bir hatla filyosa bağlantıyı yapmak. Yaklaşık 170 kilometrelik bir hat çekeceğiz. Niyetimizde de 2023'te bu gazı vatandaşlarımıza ulaştırmak. Sismik gemilerimizin ayrı bir görev planı var. Karasu diye isimlendirdiğimiz kuyu da keşif amaçlı arama sondajına pazartesi başlamış olduk. Yaklaşık 2 3 aylık bir süreç. Ümitliyiz, bu günden bir rakam söylemek çok zor orada da bir keşifle sonuçlanabilir. 2023'ün ilk çeyreğinde doğal gazımızı yakacağız. Karadeniz'de bizden önce Türkiye petrolleriyle ortaklaşa uluslararası şirketlerin sondaj faaliyetleri vardı. Küresel ölçekte büyük kuruluşlar. Ama bulamadılar. Biz Doğu Akdeniz'de edindiğimiz tecrübe ile birlikte bu sahaları jeolojik olarak yeniden değerlendirme fırsatı bulduk. Klasik arama yöntemlerinin dışında farklı bir model ortaya koyduk. O model netice verdi ve vermeye devam ediyor. İyi ki de gemilerimizi aldık." dedi.
Elektriğin yüzde 10'u 4 reaktörden karşılanacak
Yapılacak reaktörlerin müjdesini de veren Bakan Dönmez, "Dünyadaki durum şunu gösteriyor Türkiye çok geç kalmış. Biz iktidarda olmasaydık, bu anlaşma yapıldı inşaat devam ediyor. 4 tane reaktör yapılacak. 2023 yılında ilk reaktörü çalıştırmaya başlayacağız. Biz bunu bir tek santral gibi görüyoruz ama birbirinden bağımsız 4 tane santral gibi düşünebiliriz. 4 reaktörün tamamıyla yüzde 10'luk bir enerjiyi karşılamış olacağız. İklim değişikliği ile birlikte kömür santrallerine karşı negatif bakış var. Özellikle AB ülkeleri 2050 yılında net sıfır emisyon hedefi kurdular. Bizde de sayın cumhurbaşkanımız açıkladı 2053 yılında olacak." dedi.
"Başkan Recep Tayyip Erdoğan yeni düzenlemeyi duyurmuştu"
Yeni düzenlemeden de bahseden Bakan Dönmez, "Başkan Recep Tayyip Erdoğan geçtiğimiz gün Kabine toplantısının ardından elektrik faturaları için yapılacak yeni düzenlemenin detaylarını duyurdu. Öncelikle 210 kilovatsaate kadarki düşük tarife ve 210 kilovatsaatin üzerindeki yüksek tarife rakamları, ilgili kurumlarımız tarafından vatandaşlarımız lehine yeniden değerlendirilecektir. Ticari işletmelerimiz için de küçük esnaf ve sanatkarı koruyacak şekilde benzer bir kademelendirme yapılacaktır. Sivil toplum kuruluşlarının elektrik aboneliği de ticarethane statüsünden, konut statüsüne dönüştürülecektir. Böylece dernekler, vakıflar, cem evleri dahil ticarethane statüsünden fatura ödeyen kuruluşların elektrik bedelleri önemli oranda düşecektir." dedi.
Doğal gaz desteği hazırlıkları tamamlandı
Doğal gaz desteğinden de bahseden Bakan Dönmez, "Daha önce sözünü verdiğimiz doğal gaz tüketim desteği ile ilgili hazırlıklar da tamamlandı. Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarının kriterlerine uyan 4 milyon hane için yılda 2 defada ödenmek üzere 450 ile 1150 lira arasında değişen miktarlarda doğal gaz desteği sağlayacağız. Kronik hastaların ve yaşam destek cihazına bağlı olarak hayatını sürdüren kişilerin bulunduğu haneler için bu rakama yüzde 5 ilave yapılacaktır." şeklinde konuştu.