Türkiye marketlerdeki fiyat artışlarını tartışırken, twitter'da Aydın Can adlı kullanıcı çok konuşulacak bir flood paylaşımında ve fiyat artışları ile ilgili analizlerde bulundu.
İşte o paylaşımlar:
1 - Ara ara tweet serileri ile buradan yazılarımı paylaşacağımı söylemiştim, bu da onlardan biri. Konu hepimizi en çok ilgilendiren şey; ekonomi... Lakin ben o keltoş gibi meseleyi sulandırmadan, ciddi bir şekilde ve verilerle konuşacağım. Piko'dan ileri gideceğim yani...
2 - Benim bir mottom var, ''İktisat sıkıcı ve sıkıcı olmak zorunda değil diyemiyorum.'' Yine de bunun yollarını aradım ama bulamadım maalesef. O yüzden söyleyeceklerimi pat pat, bir an önce söyleyip kurtulayım; Üretici fiyatları tüm Dünya'da 2014'ten itibaren %47,2 arttı.
3 - Üretici fiyatları artınca bu mutlaka tüketiciye yansır ama hemen değil. 6 ila 12 ay arasında gerçekleşir bu. Üretici fiyatları artmaya devam ediyor mu? %47,2 oldukça yüksek bir rakam ama yine de devam ediyor. Gelin hep birlikte nedenlerine bakalım...
4 - İlk akla gelen pandemi olur değil mi? Fakat benim araştırmalarıma göre pandemiden önce yaşanan bir olay, bu aşırı yükselişin başlangıcı olmuş. Yıl 2018 ve olayın başlangıç yeri yine enteresan bir şekilde Çin...
5 - Şu an önümde bir sürü grafik var, hepsine bakmaktan gına geldi. Yurt dışında yaşayan dostlarımdan rica ettim ve sağ olsunlar onlar da beni kırmadı. Hiçbirinizi bu sıkıcı şeylere boğmayacağım ama gözünüzde şu resmi canlandırmanızı istiyorum;
6 - Bir çan eğrimiz var ve 2018'deki domuz salgınından sonra belirgin bir şekilde yukarı çıkıyor. Hani yazının başında gıda fiyatlarının 2014'ten itibaren %47,2 oranında arttığını söylemiştim ya, işte 2018 yılındaki bu olaya kadar hızlı bir yükseliş yok.
7- Çin'deki domuz salgını bizi ilgilendirmiyor tabii ama Avrupayı ve ABD'yi ilgilendiriyor. Afrika'dan gelen bir virüs (domuz vebası) %50'lik bir telefe neden oluyor. Bu da et fiyatlarını 2019 yazının ortasına kadar tüm zamanların en yüksek seviyesine çıkarıyor.
8- Bu fiyat artışı diğer hayvansal proteinler üzerinde de dalgalanmaya sebep olur. Bir de üstüne ABD-Çin ticaret savaşları girince durum daha da karışık bir hal alıyor. Karşılıklı olarak gümrük tarifelerinin güncellenmesinden bahsediyorum.
9- Sonra pandemi... Gıda stoklama hiç olmadığı kadar artıyor. Bu da doğal olarak tüketici gıda fiyat endeksini yukarı doğru itiyor tüm Dünya'da. Olay ''Piko'' fiyatı paylaşıp ''Hemen seçim erken seçim'' laçkalığından daha ciddi sizin anlayacağınız. Devam edelim...
10- Tüketici gıda endeksi Nisan 2020'de zirve yapıyor. Sonra bazı gelişmeler yaşanıyor ve daha ılımlı hale geliyor tabii. Üretici fiyatları ne alemde? Nakliye maliyetlerinin artmasıyla o da yükselişe geçiyor. Oran vermem gerekirse son 1 yılda 2-3 kat artıyor.
11- Mesela size oldukça ilginç bir rakam vereyim. Seçtiğim ürünler en kritik ürünler. Mayıs 2020 ile Mayıs 2021 yılları arasında soya fasulyesi ve mısır fiyatları sırasıyla %86 ve %111 artıyor.
12- Ne demiştik; Tüm ülkeler pandemi nedeniyle gıda stokladığı için hayvan yemi talebi de oldukça yüksek kalıyor.Talep arzı oldukça katlıyor yani. %86 ve %111'lik fiyat artışları siz de takdir edersiniz ki oldukça yüksek. Bütün Dünyayı etkileyen bir sorun haline geliyor.
13- Bir de küresel hava olayları var. Çok fark yaratmıyor belki ama yine de önemli. Hava kuruması sebebiyle hasatlarda önceki yıllara göre düşüş oluyor. Buna bir de ülkelerin ihracat kısıtlamalarını ekleyelim. Domino taşı gibi her ülke birbirini etkiliyor gördüğünüz gibi.
14- Artan maliyetleri karşılayamayan üreticinin artışları tüketiciye yansıtmasından daha doğal ne olabilir? Lakin bir de bizdeki gibi etik dışı unsurlar var. Zaten böylesi durumlarda en çok etkiyi gelişmekte olan ülkeler görür, bir de üreticinin fırsatçı olduğunu düşünsenize.
15- Hele o zincir marketi sahibi şark kurnazının ''Kar marjımız %1'' açıklamasına ne demeli? Hem üretici fırsatçı hem zincir market sahibi gayrı ciddi! Bütün bunlara rağmen bir toparlanma öngörüyorum ben. Tüm Dünya'da bir toparlanma olacak, sadece Türkiye'de değil.
16- Son söz; 1-Yaşadığımız sorunların tüm Dünya'nın sorunu olduğunu unutmayalım. 2-Üretici fiyatlarındaki artışın hemen tüketiciye yansımasının zaman alacağını, dolayısıyla birçoğumuzun o malum ezberden kurtulmamız gerektiğini bilelim.
Kalın sağlıcakla...