Intelkit Analytics kurucularından Tan Haskol twitter'da "Kur korumalı TL mevduat sistemi" ve döviz kurlarında yaşanan değişimle ilgili dikkat çeken bir flood paylaşımında ve analizde bulundu...
İşte Tan Haskol'un o paylaşımı ve son günlerde yaşananlarla ilgili yorumları...
1)Dün gece ne oldu ve etkiler neler olacak, bu silsilede ele alıyoruz. Öncelikle baştan belirtelim, dün gece tarihe geçecek bir olay oldu. Bunu anlayan kişi sayısı, makro ekonomi ya da finans uzmanları da dahil çok az.
2)Öncelikle anapara garantili dövize endeksli mevduat uygulaması kalıcı hale gelebilir. Hatta bu uygulama üzerine yeni bir sistem inşa edilebilir. Öncelikle, bundan sonra ne olacak, onun üzerinden geçelim.
3)Anapara garantili dövize endeksli mevduat varken, hiç kimsenin dövizde kalmasının bir anlamı kalmadı. Dövizde kalsanız, anaparanız TL cinsinden eriyebilir, getiri garantiniz de çok çok az.
4)Yeni mevduat ürününe geçerseniz, TL faizi alıyorsunuz, döviz daha fazla artarsa onu da alıyorsunuz ve döviz değer kaybederse üstüne bir de paranız değer kaybetmiyor.
5)Doğal sonuç olarak, tüm döviz mevduatı çözülmeye başlayacak. Önü alınamaz bir çözülme göreceğiz. Çözüldükçe, kur düşecek, kur düştükçe daha çok çözülecek. Bu süreç çok çok hızlanabilir veya MB'nin aşağıdan müdahalesi ile stabil hale gelebilir.
6)Bundan sonra, kuru TCMB belirleyecek. Bu bir tercih değil zorunluluk yeni uygulama devam ettiği sürece. TCMB kur çıkarken yaptığının aynısını bu defa kur düşerken yapacak. Cari dengeyi sağlayan bir seviyede yoğun alımlar yapacak. Yukarıdan sattığı dövizi aşağıdan yerine koyacak
7)Hatta bu alımlar, çok çok yüksek tutarlarda olmak zorunda kalabilir. Çünkü, son bir ayda TL mevduattaki çözülmenin de üzerinde bir hızla bu defa döviz mevduatın çözüldüğünü görebiliriz.
8)TCMB, her gün milyarlarca dolarlık alımlar yapmazsa, kur döviz satışını cari açıkla dengeleyecek seviyeye düşecek. Ama böyle bir denge yine de oluşmaz. Çünkü bir anda onlarca milyar dolar cari açık veremezsiniz.
9)Kuru bundan sonra TCMB belirleyecek demiştik. Neden? Çünkü artık döviz mevduat tutmak için bir sebep kalmadı, döviz mevduat büyük oranda TCMB’ye geçti. Yani, son yıllarda seyrettiğimiz filmi başa sardık.
10)128 milyar dolar, TCMB’den yurtiçi yerleşiklere geçmişti. Şimdi tam tersi olacak. (Aslında geçen para 128 milyar dolar değil, 60 milyar dolardı.) Şimdi 128 milyar dolardan da fazlası TCMB’ye geçecek
11)TCMB böylece elindeki rezervle kuru uzun yıllar yerinde tutabilir. Artık yurtiçi yerleşik talebi de yok. Rezervi eritebilecek tek faktör cari açık. O da TL’nin değer kaybetmesine izin verilmezse ortaya çıkar.
12)Cari açık verilse dahi, yurtiçi yerleşik talebi yokken, TCMB rezervi uzun yıllar yeterli olur. Peki kamuya maliyeti ne olacak bunun? Bir maliyet olacak mı? Evet, (yurtiçi enflasyon - yurtdışı enflasyon - mevduat faizi) kadar bir maliyeti olabilir.
13)Olabilir diyoruz, çünkü bu da bir tercih ve uygulamaya bağlı. Kur cari fazla verilecek, daha yüksek bir seviyede tutulursa, TCMB kuru birkaç yıl aynı seviyelerde tutsa da cari açık verilmez.
14)Yok, kur cari dengeyi sağlayacak seviyeye getirilir ve orada tutulmak istenirse, bu durumda TL’ye (yurtiçi enflasyon - yurtdışı enflasyon) kadar değer kaybettirilir.
15)İstenirse, kur cari açık verecek bir seviyede dengelenip, TL’ye de hiç değer kaybettirmeden orada tutulabilir. Bu uygulama dahi, 200 milyar dolar rezervle yıllarca sürdürülebilir.
16)Tercih meselesi. Şu anda tüm kozlar CB’nin elinde. O karar verecek, uygulayacak. Tabi, onun tercihlerine göre iyi bir çerçeve çizilmesi gerek. Mesela acemilik yapıp kurun çok düşük seviyeleri görmesine mani olmak gerek.
17)Yapılacak büyük bir hata, kurun cari açığa neden olacak bir seviyeye düşmesine izin verip, oradan dövize endeksli mevduat bağlamak olur. Bu tabi zayıf bir ihtimal yine de belirtmekte fayda var.
18)Bu durumda, cari dengeye ulaşmak için, TL’ye değer kaybettirilse, kamuya mevduatın kur farkı maliyeti yüklenmiş olur. Böyle bir hataya düşülmemeli. TCMB kuru cari fazla verebileceğimiz bir noktada dengelemeli.
19)En iyi tercih, kuru cari fazla verecek bir noktada dengelemek ve orada 1-2 yıl tutmak olabilir. Bu tercihte kamuya kur farkından kaynaklı bir maliyet yüklenmez. Enflasyon reel kuru cari denge seviyesine getirene kadar kur sabit tutulabilir.
20)Bundan sonra TCMB’nin işi faizden ziyade, kurda volatiliteyi düşürmek olacak. Gelecek rezervlerle bunu çok rahatlıkla yapabilirler. Bir yerden sonra TCMB hiçbir şey yapmasa bile volatilite düşük olacak. Neden?
21)Çünkü volatiliteyi artıran yurtiçi yerleşik döviz talebiydi. Artık o yok. Cari açık veya fazla bir anda oluşmadığı için volatiliteyi etkilemez. Artık, tek volatilite kaynağı yabancı giriş çıkışları olacak.
22)Daha doğrusu yabancı girişleri diyelim. Çıkacak para zaten kalmadı. TCMB gelecek bu paraları emmeli. Kurun cari açık vereceğimiz düzeye düşmesini engellemeli. En kritik nokta bu.
23)Kur bir defa düştükten sonra artık tekrar yükseltmenin bir maliyeti var. Onun için, ilk denge seviyesi cari fazla vereceğimiz bir seviyede olmalı. Yüksek enflasyon o seviyeyi, 1-2 yılda cari dengeye getirecek zaten.
24)Bu işin hiç maliyeti yok mu? Cari dengeye geldikten sonra dengeyi her sene kurda kabaca enflasyon kadar artışa giderek kurabiliriz. Enflasyon ile mevduat faizi kadar bir maliyet oraya çıkar o kadar.
25)Bahsettiğimiz gibi doğru bir uygulama ile bu maliyet 1-2 seneden önce çıkmaz. 1-2 sene zarfında ise enflasyonu düşürürsek bu maliyet çok çok azalır. Faiz yükselmeyeceğine göre enflasyon nasıl düşecek?
26)Onun da yolu var. Makroihtiyati araçlarla faiz kullanmadan, kredileri daraltarak enflasyonu düşürmek mümkün. Krediyi en fazla faiz verene değil, kaldıraçı yani borcunun özkaynağına oranı en düşük olana veririz.
27)Bankaların sermaye yeterlilik oranını yükseltiriz. Buna döngü karşıtı sermaye tamponu deniyor. Banka, belli bir noktadan sonra her yeni kredi için ilave sermaye koymak zorunda kalır.
28)Şu anda makroihtiyati araçlar büyük ölçüde BDDK’da. Bundan sonra, bir para politikası yapılacaksa ve bunu TCMB yapacaksa, makroihtiyati araçların TCMB’ye geçmesi gerekir.
29)TCMB artık faizle değil, makroihtiyati araçlarla enflasyonu dizginler. Dizginlemezse de, enflasyonun maliyetine bundan sonra kamu katlanacak. Böylesi de en doğrusu. Enflasyonu çıkaran maliyetine katlanır
30)Anapara garantili dövize endeksli mevduat, oyun değiştirecek güçte. Henüz bunun farkına varan pek yok. İleriki günlerde, kurda dip seviyesi ararken fark etmeye başlarlar.