Cambridge Üniversitesi uzmanlarının Ocak 2022'de yayımladıkları son rapora göre, kripto para madenciliğinde yüzde 13,22'lik payla ABD ve Çin'den sonra üçüncü sırada yer alan Kazakistan'da, 300'e yakın kripto madeni bulunuyor.
Kazakistan'da 2019'dan bu yana faaliyet gösteren ve dünyanın en büyük kripto madenleri arasında yer alan Enegix şirketinin veri merkezini görüntülendi.
Ülkenin kuzeyindeki Ekibastuz kenti yakınındaki devasa tesise ulaşmak için başkent Astana'dan yaklaşık 300 kilometre yol katetmek gerekiyor.
Tesisin, Ekibastuz'da yer alması tesadüf değil. Çünkü buranın kışın soğuk, yazın ise ılıman iklimi gece gündüz kesintisiz çalışan kripto bilgisayarların ısınmadan düzenli çalışmasına imkan sağlıyor.
Geniş bozkırın ortasında toplam 15 hektarlık alana inşa edilen ve sıkı güvenlik tedbirlerinin alındığı tesiste, kripto para madenciliği için tasarlanmış bilgisayarların yerleştirildiği 8 büyük hangar mevcut.
Burada yaklaşık 55 bin bilgisayar, sahiplerine dünyanın en pahalı kripto parası Bitcoin'i kazandırmak için durmadan çalışıyor.
Ancak bu hangarlara ilk kez girenleri alışık olmadıkları bir gürültü karşılıyor. Makinelerden çıkan bu vızıltıya, kripto madenciler kendi aralarında “dijital paranın sesi” diyor.
Enegix Şirketi Hosting (Barındırma) Departmanı Müdürü Yersayın Nurtoleuov, AA muhabirine, şirket olarak küresel Bitcoin'in yüzde 1,3'lük payını elinde tuttuklarını söyledi.
Nurtileuov, tesisin müşterilere saatte 180 megavat elektrik sağlama gücüne sahip olduğunu belirterek "Bizim veri merkezimize cihazını (bilgisayarını) yerleştiren müşterilerimize yatırımcılar diyoruz. Onlar buraya sadece cihazlarını getiriyorlar; cihazların açılması, internete bağlanması ve küresel kripto ağ gücüne erişiminin sağlanması gibi daha sonraki süreçlerle biz ilgileniyoruz. Yani şirketimiz genel anlamıyla kripto madenciliği yapan cihazlara ev sahipliği yapıyor ve çalışması için temel altyapısını sağlıyor." dedi.
Bitcoin madenciliği için tesiste her türlü imkanı barındırdıklarını kaydeden Nurtoleuov, bunlardan en önemlisinin elektriğin kesintisiz sağlanması ve cihazların 7/24 denetlenmesi olduğunu söyledi.
Nurtoleuov, tek bir bilgisayarın devre dışı kalmaması için 100'den fazla kişiyi istihdam ettiklerini kaydederek "Genellikle genç IT uzmanları çalışıyor. Çalışanlarımızı kendimiz eğitiyoruz. 15 günlük vardiya yöntemiyle çalıştıklarından dolayı tesisimiz sınırları içinde yurt ve yemekhanemiz mevcut." diye konuştu.
"Veri merkezinde bulunan bir Bitcoin cihazı saatte 3,5 kilovat elektrik tüketiyor"
Yaklaşık 150'den fazla kamera ile izlenen tesisin veri merkezleri aynı zamanda İlya Fomin gibi sistem operatörleri tarafından da sürekli takip halinde.
Fomin, asıl görevinin veri merkezindeki Bitcoin cihazlarının 7/24 çalışır durumda olması için elinden geleni yapmak olduğunu anlatarak "Bu cihazlar çalışırsa Bitcoin ağı da çalışır ve kripto para üretimi yapılır." ifadesini kullandı.
Söz konusu Bitcoin cihazlarının çalışması için en önemli hammaddenin elektrik olduğunu dile getiren Fomin, "Bu hangardaki veri merkezinde bulunan bir Bitcoin cihazı saatte 3,5 kilovat elektrik tüketiyor. Yani elektrik yoksa kripto para da yok demek." değerlendirmesini yaptı.
Fomin, Bitcoin madenciliğinin özünün ise işlemlerin herhangi bir aracı olmaksızın doğrudan iletilmesinden ibaret olduğunu belirterek şöyle devam etti:
"Çiplerin bulunduğu bu cihazlar Bitcoin veya diğer kripto paralara gerekli önbelleği oluşturmak için kırılamayacak kadar uzun bir harf, sayı dizisini ortaya çıkarır. Tüm bunlardan sonra, veri işlemi başarıyla aktarılmış sayılır ve cihazın sahibi Bitcoin veya diğer kripto para birimi şeklinde kar elde eder."
Yakın zamana kadar dünyanın en büyük ikinci kripto madeni sayılan tesisin yetkilisi, son bir yılda Kazakistan'da yaşanan elektrik krizi nedeniyle ithal elektrikle çalıştıklarını ve dünyada Bitcoin'in değer kaybetmesi gibi etkenlerden dolayı da faaliyetlerini sınırlandırdıklarını dile getirdi.
Nurtoleuov, şirket olarak bunları geçici sıkıntı gördüklerini belirterek "Bitcoin grafiğine bakarsak hep dalgalı olduğunu görürüz. Bu yıl 'kripto kışı' yaşıyoruz. Ancak bu yıl önemli ölçüde yükselmesini bekliyoruz. Yaklaşık 100 bin dolara kadar yükseleceğini tahmin ediyoruz." dedi.
"Artık dijital madencilik lisanslı bir faaliyet olacak"
Kazakistan Blok Zincir ve Veri Merkezi Endüstrisi Birliği Üyesi Sergey Putra ise hükümet ile sektör arasında yaşanan bazı anlaşmazlıkların yasal düzenin olmamasından kaynaklandığına işaret etti.
Putra, asıl sorunun kayıt dışı çalışan kripto madenleri olduğunun altını çizerek "Çok sayıda kripto cihazlar yasal olmayan yollarla ülkeye sokuldu. Şimdi bu cihazları elde edenler oto yıkama, pizzacı gibi yerlerde saklanarak kripto para madenciliği yapıyorlar. Buna karşıyız. Biz vergisini ödeyen ve veri merkezleri olan 'beyaz madenciler' dediğimiz kripto madenlerini destekliyoruz." diye konuştu.
Kazakistan Parlamentosunda kripto para madenciliğini yasallaştıracak "Dijital Varlıklar Hakkındaki" yasa tasarısının görüşüldüğünü aktaran Putra, kendisinin de söz konusu yasa tasarısının hazırlanmasında uzman olarak yer aldığını söyledi.
Putra, daha önce ülkede böyle bir sektörde yasa tasarısı geliştirilmediği için sürecin zor geçtiğini anlatarak "Bu yasa tasarısıyla artık dijital madencilik, lisanslı bir faaliyet olacak. Bu lisanslar iki kategoride verilecek. Birinci kategori, madencilik ekipmanların yerleştirildiği veri merkezlerinin sahiplerine ikinci kategori ise sadece madencilik bilgisayarı olan bireysel girişimciyi kapsayacak." ifadelerini kullandı.
Ayrıca yasa tasarısında yer alan diğer bir maddeye göre bundan sonra ülkeye getirilecek tüm madencilik cihazların işaretleneceğini ve tek bir sistemde kaydı yapılacağını aktaran Putra, bunun, sektörün şeffaflığı açısından önemli olduğunu vurguladı.
Putra, kripto madenciliğinde 1 megavatın altında elektrik tüketiminin yasaklanacağını da dile getirerek "Bu, 1 megavat ev ortamında, garajda veya başka yerlerde kayıt dışı kripto para madenciliği yapanların önünü kesmek için belirlediğimiz en düşük tavan." değerlendirmesinde bulundu.
Kazakistan, kripto para madenciliğinde nasıl dünya lideri oldu?
Kazakistan’daki ucuz elektrik, uygun hava koşulu gibi faktörler ülkede 2019'da kripto para madenciliğinin sanayileşmesine neden oldu.
Özellikle 2021'in yazında Çin'de her türlü kripto para madenciliğinin yasaklanmasıyla sektör, komşu ülke Kazakistan'a kaymaya başladı.
Çinli kripto madencilerin akınına uğrayan Kazakistan, küresel kripto para madenciliğinde kısa sürede ABD'den sonra dünyada ikinci sıraya yükseldi.
Bu, ülkede yasa dışı kripto madenciliğin önünü açarken aynı zamanda elektrik sektöründeki baskıyı da artırdı.
Ocak 2022'de Orta Asya genelinde meydana gelen toplu elektrik kesintisiyle Kazakistan'ın devlete ait elektrik şebekesi şirketi KEGOC, elektrik ve bütünlüklü bir enerji sistemi kapasitesi arasında denge sağlanmasına dair yaşanan zorluktan ötürü ülke genelinde çalışan 196 kripto madeni şirketine elektrik vermeyi kesti.
Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev de 8 Şubat 2022'deki hükümetin genişletilmiş toplantısında, yasa dışı çalışan kripto madencileri tespit etme, bu alanda vergiyi yükseltme ve kripto para madenciliğini yasal olarak düzenleme talimatı verdi.
Ülke, haziran ayında kripto para madencilerine tükettikleri elektrik miktarına göre üç ayda bir vergi ödeme zorunluluğu getirdi.