Boynunda ağ ile uçmaya çalışan bir allı turna, Çeşmeli fotoğrafçı Halil Soytürk'ün objektifine takıldı.
İbretlik fotoğraf, hayalet ağların sadece deniz canlılarını değil artık kuşları tehdit edici boyuta ulaştığını gözler önüne serdi.
Alaçatı Sulak Alan'da fotoğraf çekerken bir allı turnanın boynuna bir şeyin takıldığını farkeden Halil Soytürk, kuşa yaklaştığında boynunda bir balık ağı olduğunu gördü. Allı turnanın uçması üzerine o üzücü halini havada fotoğraflayabilen Soytürk, denizlerdeki kirliliğinin ne boyuta geldiğini de ortaya sermiş oldu.
Yüksek lisans eğitimi için Alaçatı Sulak Alan'da fotoğraf çekimine çıktığını anlatan Soytürk, yaşadıklarını şöyle dile getirdi: "Çekim yaparken bu allı turnayı gördüm. Önce boynundakini farkedemedim. Sonra uçarak yakınıma geldi. Boynunda bir şeyin takılı olduğunu farkettim. Fotoğrafını çekmek ve boynunda ne olduğunu anlamak için yanına yaklaşmaya çalıştım. Ben yaklaşmaya çalışırken uçtu. Havada uçarken bu fotoğrafı çekebildim. Çok uzağa gittiği için peşinden gidemedim. Fotoğrafı incelediğimde boynuna ağ parçasının takıldığını gördüm. Bir balıkçıya,allı turnanın boynuna ağın nerede takılmış olabileceğini sordum. Trollerin denize attıkları ağ parçası olduğunu söyledi. Deniz atılan bu ağ parçaları ne yazık ki böyle üzücü görüntülerin oluşmasına neden oluyor. Bu allı turnanın boynundaki ağ, bir yere takılırsa belki de allı turnanın ölümüne neden olacak."
"Denize atılan atıklar, canlılara çok zarar veriyor"
Allı turnanın boynundaki ağ parçasının çevre konusundaki duyarlılığın artması için önemli bir gösterge olması gerektiğini vurgulayan Soytürk, "Yüksek lisans eğitimimde çevre ve ekolojik sorunlar üzerinde de araştırmalar yapıyorum. Plastik atıklar konusunda, Akdeniz'de, en çok çevreyi kirleten ülke durumundayız. İnanılmaz ölçüde plastik atığı denize bırakıyoruz. Bu allı turnanın boynunda gördüğümüz ağ parçası gibi denize atılan atıklar, canlılara çok zarar veriyor. Kuşların boynuna, ayağına takılan ağ parçaları, naylon torbalar, misinalar, ip parçalarını görebiliyoruz. Denize bırakılan atıklardan balıklar da zarar görüyor. Ayrıca plajlarımızdaki o güzelim kumları ne yazık ki küllük olarak kullananlar da var. Kimisi de sigara izmaritini denize atıyor. Doğada kolay çözünmeyen atıklar, denizde yaşayan canlıların yediklerine karışmasına neden oluyor. Biz de balıkları yiyince o atıklar bize de zarar veriyor. Bir nevi denize attığımız atık, balıklar yoluyla bize geri dönüyor" diye konuştu.
Deniz hayvanları için en tehlikeli atıklar neler? Hatalarımız ve yapmamız gerekenler
Deniz çöplerinin %60 ila %80’inini plastik çöpler oluşturuyor.
Okyanus ve denizlerde, yaklaşık 100 ila 150 milyon ton plastik çöpün yüzdüğü tahmin ediliyor. Buna her yıl 6,5 milyon ton daha ekleniyor. BM Çevre Programı’nın verilerine göre, açık denizlerde her kilometrekare başına ortalama 13 bin plastik düşüyor. Akıntılar bu çöpleri dünyanın her köşesine dağıtıyor.
Plastikler atık olarak denize ulaştıklarında bozunma sıcaklıklarının yüksek olması, ultra viyole ışınlarına ve bakterilere karşı dayanıklı olması nedeniyle yüzyıllarca denizlerde varlıklarını sürdürüyor; insanlar, doğal yaşam ve ekosistem için büyük tehlikelere neden oluyor.
Plastikler, fiziksel aşınmaya maruz kaldığında aşamalı olarak parçalanıp mikro-plastik denen çok daha küçük parçalara bölünüyorlar (yarıçapı 5mm’den küçük). Çoğu, tekstil ürünlerinden sentetik dokular ya da deterjan, kozmetik ve kimyasal üretimden gelen katalizör parçacıklar, plastik poşet parçacıkları ( doğada %100 çözünen poşetler de dahil olmak üzere), lastiklerden aşınıp kopan parçacıklar ve bileme-yontma süreçlerinden açığa çıkan plastik atıklar. Bu mikro-plastik atıklar kanalizasyon veya yağmur sularıyla nehir ve denizlere sürükleniyor.
Plastik çöpler neden sorun?
Doğal ortam ve ekosistem için tehdittir:
Suda süzülen mikro-plastik atıklar pek çok farklı organizma tarafından yutuluyor. İçlerindeki zehirli maddeler, bu parçacıkları yutan deniz canlıları yoluyla beslenme zincirine halka oluyor ve insana kadar ulaşabiliyor. Gözle görülmeyen bu plastikleri mikro seviyedeki deniz canlılarından ayırmak ve okyanusu bu kirleticiden temizlemek ise hiç kolay olmuyor.
Denizlere ulaşan makro-plastik atık parçalar ise yemek zanneden deniz memelilerinin, deniz kaplumbağalarının, sürüngenlerin, balık ve deniz kuşlarının ölümüne ya da acı çekmelerine neden olabiliyor. Örneğin kaplumbağalar, denizanası zannettikleri plastik poşetleri yiyebiliyor; kuşlar kendilerini ve yavrularını balık yumurtası veya yengeç zannettikleri plastiklerle besleyebiliyorlar. Çöpleri yiyerek mideleri dolan canlılar açlığa maruz kalıyor ve besin yetersizliğinden ölüyorlar. Yenilen maddeler canlının solunum kanalını tıkayarak havasızlıktan ölmesine de sebep olabiliyor.
(Plastik çöpleri yem sanıp yiyerek ölen on binlerce yavru albatrosların belgeselini izlemek için tıklayın)
Deniz memelileri, deniz kaplumbağaları denize bırakılmış balıkçı ağlarına takılabiliyor. Bu takılma bu canlılarda mutlaka ölümle sonuçlanmasa da çok derin acılara sebep olabiliyor.
(Bir kaşalot balinasının balıkçı ağlarından kurtarılmasını izlemek için tıklayın)
İnsan sağlığı için tehdittir:
Denizdeki ve kıyılardaki plastik atıklar insan sağlığını tehdit eden zararlı kimyasalların yayılmasına, yaralanmalara, bulaşıcı hastalıkların yaygınlaşmasına neden olabiliyor.
Ekonomiyi olumsuz etkiler:
Plajların ve denizlerin temizliği çok maliyetli olabiliyor; özellikle ulaşımın zor veya altyapının eksik olduğu ücra yerlerde.
Kirletilmiş deniz ve plajlar turist çekmiyor. Daha az turist sahil toplulukları için daha az gelir anlamına geliyor.
Denizde salınan plastik ve diğer atıklar pervane ve çapaya dolanarak teknelere maliyetli, belki de tamir edilemez hasarlar veriyor.
Ekosistemin işleyişine ve insanların sağladığı hizmetlere plastik atıklar ve diğer atıklar yüzünden gelen her zarar insanların geçimini etkiliyor.
Uzun mesafeler kat ediyor:
Plastik ve diğer katı atıklar deniz akıntıları, dalgalar, rüzgarlar ve akışlarla yolculuk ederek kaynağından çok uzaklara ulaşabiliyor. Bu atıkları insanların hiç yaşamadığı bakir bölgelerde görmek bile mümkün oluyor.
Uzun ömürlüdür:
Plastik çöpler doğal yaşamı, ekosistemi ve insan sağlığını on yıllarca, yüz yıllarca tehdit ediyor.
Misina 600 yıl
Plastik şişe 450 yıl
Çocuk bezi 450 yıl
Lastik ayakkabı tabanı 50-80 yıl
Naylon kumaş 30-40 yıl
Plastik poşet 10-20 yıl
İzlemesi zordur:
Bir plastik çöpün nerede oluştuğu, yolda başına neler geldiği ve ulaştığı yere niçin geldiği gibi etmenleri, yani rotasını ve kaderini takip etmek ise neredeyse imkansız oluyor.
Görüş alanı dışındaysa erişim alanı da dışındadır:
Mikro-plastik atıklar küçük olmaları sebebiyle gözle görünmüyor. Deniz altındaki ağır makro-çöpler de görüş alanı dışında kalıyor. Her ikisinin de giderimi neredeyse mümkün olmuyor.
Denizlere ve kıyılara ulaşan plastik ve diğer katı atıkların kaynağı nedir?
Denizlerde veya kıyılarda bulunan çöpler özellikle kara kaynaklı uygulamalardan kaynaklanır, bunlar:
Katı atıkların uygun olmayan şekilde tasfiyesi
Yetersiz atık yönetimi- toplama, taşıma, arıtma ve son boşaltımın elverişsiz olması
Arıtılmamış kanalizasyon boşaltımı – arıtma tesislerinin yetersizliği ya da güçlü fırtınalar
Sorumsuzca boşaltılan endüstriyel atıklar – bu atıklar üretim artığı hurda, ambalaj veya hammadde, plastik reçine tanecikleri ve arıtılmamış atık su
Turizm ve eğlence aktiviteleri – plastik atıklar (poşetler, plastikten üretilmiş ürün ambalajları, şişeler, kapaklar, oyuncaklar, balonlar vs) ve diğer katı atıkların bilinçli olarak veya bilinçsiz olarak kumsala bırakılması
Kara kaynaklı çöpler akarsular, kanallar, kanalizasyon çıkışları, taşkınlar, rüzgar ve gelgitlerin süpürmesi yoluyla denize ulaşır.
Bunların yanında deniz kökenli faaliyetler de önemli kaynaklardır; bunlar:
Ticari amaçlı balıkçılık – olta takımı ya da ağların atılması, ağlara takılan straforlar.
Ticari ya da serbest gemicilik (büyük kargo gemileri, yolcu gemileri, feribotlar) – bu gemilerin atık su boşaltımları ve yolculuk sırasında denize düşen yükleri.
Eğlence amaçlı gemicilik (balık avlamak için kullanılan küçük tekneler, yatlar, su sporları) – denize bırakılan şişe, atık su, olta, spor aletleri gibi çöpler.
Denizaşırı petrol ve gaz platformları – bunlardan bırakılan sondaj aletleri, borular, variller, ambalajlar.
Balık çiftlikleri – Bunlardan bırakılan ağ kafesler, yapı malzemeleri, yem çuvalları.
Dahası, gemilerde oluşan çöp sıklıkla denize bırakılır. Gemilerde, liman ve marinalardaki atık yönetim tesislerinin yetersizliği problemi daha da büyütür.
Plastik ve diğer katı atıkları azaltmak için hükümetlere, belediyelere düşen sorumluluklar nelerdir?
Plastik ve diğer atıkları azaltmaya yönelik kanunlar, yönetmelikler çıkarmalı.
Atık yönetimini geliştirmeli.
Geri dönüşümü teşvik edici ve kolaylaştırıcı çalışmalar yürütmeli. Geri dönüşümle ilgili üreticiye sorumluluk yüklemeli.
Bilinçlendirme çalışmaları yapmalı.
Naylon poşet kullanımını vergilendirmeli veya yasaklamalı.
Plastik ve diğer katı atıkları azaltmak için üreticilere düşen sorumluluklar nelerdir?
Geri dönüşüme uygun ambalaj ve ürün üretmeli.
Geri dönüşümde kendini sorumlu hissetmeli.
Tek kullanımlık ürün yerine tekrar tekrar kullanılabilen ürünler üretmeli.
Depozito sistemi uygulamalı.
Plastik ve diğer katı atıkları azaltmak için insanlara düşen sorumluluklar nelerdir?
Kara ve denizin bağlantılı olduğunu unutmamalı.
Uygun çöp kutusu dışındaki yerlere (sokağa, nehir kıyısına ya da denizlere) asla çöp atmamalı.
En az ambalaj gerektiren ürünler satın almalı.
Plastik atıkları en aza indirmek için tüketimini de en aza indirmeli.
Tek kullanımlık atılabilir bardak, tabak ve başka malzeme kullanmaktan kaçınmalı. Yemekleri tek kullanımlık olmayan kaplarda yemeli.
Naylon poşet kullanmaktan kaçınmalı; yeniden kullanılabilen file torbalar, keseler tercih etmeli.
Geri dönüşümlü malzemeden yapılmış ürünleri tercih etmeli.
Doğal liflerden yapılmış giysi ve kumaşlar tercih etmeli, çünkü sentetik olanlar zamanla parçalanarak mikro-plastiklerin oluşmasına neden oluyor.
Havaya balon veya dilek feneri gibi ürünleri salıvermekten kaçınmalı, çünkü bu ürünler kısa süre sonra karada ve denizde çöp olarak yerini alır.
Balıkçılık, yatçılık ve çeşitli su sporlar sorumlu bir şekilde icra etmeli.
Çevreye karşı sorumlu marinaları destekmeli.
Kıyıların ve okyanusların temiz tutulmasıyla ilgili arkadaşlarını ve aile üyelerini bilinçlendirmeli.
Kumsal ve diğer yerlerin temizliğinde görev almalı.