Karmaşık bir siyasi yapıya sahip Bosna Hersek'te, devlet düzeyindeki başkanlık konseyi ve parlamentonun yanı sıra Bosna Hersek Federasyonu (FBIH) ve Sırp Cumhuriyeti (RS) olmak üzere, iki entitede ve FBIH içindeki 10 kantonda, parlamento üyelerini belirlemek için kayıtlı 3 milyon 368 bin 666 seçmen, yerel saatle 07.00-19.00'da oy kullanacak.
Devletin en üst mevkisi Devlet Başkanlığı Konseyini oluşturan Boşnak, Sırp ve Hırvat üyeler için yapılacak seçimde, 9 aday yarışıyor.
Seçim yasaklarının başlamasından önce Bosna Hersek'te adaylar, zamanlarını seçmenlerine ayırdı.
Boşnak üyelik için İzetbegovic ve Becirovic rekabeti
Devlet Başkanlığı Konseyinin Boşnak üyesinin belirlenmesi için Boşnakların en büyük siyasi partisi Demokratik Eylem Partisinin (SDA) adayı bir kez daha Bakir İzetbegovic oldu. İzetbegovic, 2018 seçimlerinde yasal olarak aday olamadığı için SDA, mevcut Boşnak üye Sefik Dzaferovic'i aday göstererek seçimden galibiyetle ayrılmıştı.
İzetbegovic, 4 yıllık aranın ardından yeniden aday olurken devlet televizyonları dışında hiçbir yerde açıklama vermemesiyle dikkati çekti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da 6 Eylül'de başkent Saraybosna'ya yaptığı ziyarette, İzetbegovic'e destek verdiğini ifade etmişti.
İzetbegovic'in rakibi, 11 partiden oluşan muhalefet blokunun desteğini alan Sosyal Demokrat Partinin (SDP) adayı Denis Becirovic olurken İzetbegovic'in katılmadığı özel televizyon yayınını terk etmesi üzerine, eleştiri oklarını üzerine topladı.
Boşnak üyelik için yarışan 3'üncü aday "Devlet" isimli koalisyondan Mirsad Hadzikadic olmasına rağmen yarışın İzetbegovic ve Becirovic arasında olacağı öngörülüyor.
Hırvat üye için Hırvatistan'dan baskı
Konseyin mevcut Hırvat Üyesi Zeljko Komsic, Demokratik Cephe (DF) ve Halk Birliği (GS) koalisyonunun adayı olurken Komsic’in en büyük rakibi ise milliyetçi Hırvat tarafıyla bilinen Hırvat Demokratik Birliğinin (HDZ) adayı Borjana Kristo olarak açıklandı.
Bosna Hersek'te 1992-1995 yıllarında yaşanan savaşta Boşnakların yanında savaşan ve "Altın Zambak" nişanı bulunan Komsic, yürüttüğü ılımlı politika dolayısıyla ülkedeki milliyetçi Hırvatlar tarafından desteklenmiyor.
Komsic, 2018'deki seçimlerde oyların yüzde 51'ini alarak Devlet Başkanlığı Konseyi üyesi olurken seçimlerde Boşnak seçmenlerin de önemli desteğini almıştı. Bu durumu kabullenemeyen Hırvatların yardımına Hırvatistan koşarken Hırvatistan hükümeti Bosna Hersek Yüksek Temsilcisi Christian Schmidt ile Bosna Hersek'teki seçim yasasını "aylarca ve gizlice" görüştüklerini açıkladı.
Bosna Hersek'te uzun tartışmalara ve siyasi krize neden olan seçim yasasına ilişkin Yüksek Temsilci Schmidt ile doğrudan görüştüklerine dair itirafın ardından Hırvatistan Başbakanı Andrej Plenkovic, Boşnak seçmenlere Hırvat aday için oy kullanmamaları çağrısında bulunarak bu durumu "sahtekarlık" olarak değerlendirdiklerini söyledi.
Komsic'in Boşnakların oylarıyla seçildiğini savunan Plenkovic, Boşnak, Sırp ve Hırvatların kendi üyelerini seçmesi gerektiğini kaydetti.
RS Başkanlığı yarışı ön planda
Konseyin Sırp üyesi ve Bağımsız Sosyal Demokratlar Birliği Genel Başkanı (SNSD) Milorad Dodik'in RS Başkanlığına aday olmasıyla oklar, söz konusu mevkiye gelecek isme yöneldi.
Dodik, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile birkaç kez görüşmesi üzerinden oy toplamaya çalışırken RS'in Bosna Hersek'ten ayrılma hedeflerini yineliyor.
Milorad Dodik'in rakibi Demokratik İlerleme Partisi (PDP) adayı Jelena Trivic'in anketlere göre önde olduğu belirtilirken, Trivic, miting konuşmalarında, Dodik'e üstün gelerek seçimi kazanacağını ifade etti.
Öte yandan Konseyin Sırp üyesi 4 aday arasından seçilecek.
SNSD'in adayı Zeljka Cvijanovic olarak açıklanırken Sırp İlerleme Partisinin (SDS) adayı eski Dış Ticaret ve Ekonomik İlişkiler Bakanı Mirko Sarovic oldu. RS'te SDP'nin adayı ise Vojin Mijatovic, Demokratik Halk Birliğinin (DNS) adayı Nenad Nesic olarak açıklandı.
Bosna Hersek'te savaşın ardından 9'uncu kez yapılacak seçimden hangi isimlerin zaferle ayrılacağı merak konusuyken resmi olmayan ilk sonuçların pazar akşamı açıklanması bekleniyor.
Seçime 90 parti katılıyor
Bosna Hersek'te, devlet düzeyindeki başkanlık konseyi ve parlamentonun yanı sıra Bosna Hersek Federasyonu (FBIH) ve Sırp Cumhuriyeti (RS) olmak üzere iki entitede ve FBIH içindeki 10 kantonda, parlamento üyelerini belirlemek için seçmenler yarın sandık başına gidecek.
Devlet Başkanlığı Konseyinin Boşnak ve Hırvat üyeleri, FBIH içinden, Sırp üye ise RS içinden seçiliyor.
FBIH'teki seçmenler, Bosna Hersek Parlamentosu, FBIH Parlamentosu ve kanton parlamentoları için de oy kullanırken RS'teki seçmenler Bosna Hersek Parlamentosu, RS Başkanlığı ve Başkan Yardımcılığı ile RS Halk Meclisi için sandık başına gidecek.
FBIH içinde yer alan Saraybosna, Tuzla, Zenica-Doboj, Una-Sana, Orta Bosna, Hersek-Neretva, Bosna-Podrinje, Batı Hersek, On ve Posavina olmak üzere 10 kantonda da seçmenler, milletvekili pozisyonu için oy kullanacak.
Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyinin Boşnak, Sırp ve Hırvat üyelerinin yanı sıra kanton, entite ve devlet düzeyindeki hükümetlerin ve milletvekillerinin belirleneceği seçimlere, 90'ı siyasi parti, 17'si bağımsız aday ve 38'i koalisyon olmak üzere 145 siyasi unsur katılıyor.
Bosna Hersek'in karmaşık siyasi yapısı
Bosna Hersek, 29 Şubat-1 Mart 1992'de yapılan referandumla eski Yugoslavya'dan ayrılarak bağımsızlığını ilan etti. Bosna Hersek içindeki Sırpların büyük çoğunluğunun boykot ettiği referanduma halkın yüzde 64,31'i katıldı. Katılanların yüzde 99,44'ü bağımsızlık için "evet" dedi.
Bosna Hersek, referandum sonucuna göre, bağımsız bir devlet olsa da bağımsızlığın bedelini 3,5 yıl süren kanlı bir savaşla ödemek zorunda kaldı.
Bağımsızlık ilanının akabinde Sırpların kontrolündeki Yugoslav ordusunun ve istihbarat birimlerinin silahlandırdığı Bosnalı Sırplar, Müslüman Boşnaklara yönelik etnik temizlik ve katliamlar başlattı. Müslüman Boşnaklar, kuzey ve doğuda Sırplara, güney ve batıda ise Hırvatlara karşı ülkenin bütünlüğünü korumak için savaştı.
Toplama kamplarında esir tutulan Boşnaklar, işkencelere maruz kaldı, tecavüze uğradı ve katledildi. Avrupa'nın orta yerinde 3,5 yıl süren ve çok sayıda katliam, soykırım, insanlık suçlarının işlendiği bir savaş yaşandı.
Savaş, ABD'nin Ohio eyaletindeki Dayton Hava Üssü'nde 21 Kasım 1995'te Dayton Barış Antlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi.
Anlaşma, silahları sustursa da ülkeye karmaşık bir siyasi yapı getirdi. Dayton çerçevesinde belirlenen "yeni" Bosna Hersek'in anayasasında, 3,5 yıl boyunca birbiriyle savaşan Sırp, Boşnak ve Hırvatlar "kurucu halklar" olarak belirlendi. Bu "üç başlı" yapı, Bosna Hersek'i dünyanın en karmaşık siyasi sistemine sahip ülkelerden biri haline getirdi. Özellikle dış politikada "uzlaşma" ile karar alındığından, birçok anlamda Bosna Hersek'in ilerleyişi içeriden durdurulmuş oldu.
Ülke, FBIH ve RS entiteleri ile özerk bir yapıya sahip Brcko Bölgesi'ne ayrıldı. FBIH de kendi içinde 10 kantona bölündü. Her kantonun, entitenin ve devletin ayrı hükümetleri olduğu göz önüne alınırsa ülkede farklı seviyelerde 13 başbakan olduğunu söylemek dahi sistemin karmaşıklığını anlatmaya yetiyor.