Eskişehir esnafı için çok konuşulacak proje geliyor!

Eskişehir Lokantacılar Odası Başkanı ve Türkiye Lokantacılar Pastacılar Federasyonu Denetim Kurulu Üyesi Bahar Bilen ile pandemi nedeniyle halen kapalı olan veya kısıtlı çalışan restoran, lokanta gibi işletmelerin durumunu, taleplerini konuştuk. Bahar Bilen, Oda olarak Eskişehir’de yaptıkları çalışmaları ve küresel firmaların “online satış tekeline” karşı hazırladıkları yeni projeyi de medyamidas.com’a anlattı…

Pandemi döneminde en sıkıntılı sektörlerden birini temsil ediyorsunuz. Pandemi sürecini özetlersek nasıl bir süreç geçirdiniz, sektörünüzdeki etkileri nasıl oldu?

Bahar Bilen: Türkiye genelinde zor ve sıkıntılı bir süreç yaşamaya devam ediyoruz. Bu kadar uzun süreceğini açıkçası tahmin etmiyorduk. Eldeki hazır çabuk tükeniyor, biliyorsunuz, ilk 3 ay içinde esnafımız birikimini tüketti. Daha sonra kontrollü, kısıtlı çalışmaya devam ettik. O süreçte dükkanlarımızı açmak bize çok bir şey kazandırmadı. Çünkü önce saat 22.00’de kapanıyordu içkili lokantalar, restoranlar. İnsanların sokağa çıkma saati saat 20.00’yi buluyordu, ama biz saat 22.00’de işyerlerimizi kapatıyorduk. Dolayısıyla o kısa sürede iş yaparız umuduyla personel çıkarmaları da yapılmadı, daha sonra işten çıkartma yasakları ile birlikte işletmelerimize hep zarar olarak yazdı. Yaz döneminde hep borçlandık. Sonrasında kısıtlama ve kapanmalar geldi, sadece paket servislere izin verildi… Tabii ki içkili restoranlar paket servisi hizmetine uygun değildi, sulu yemek esnaf lokantaları paket servisi denemesi yaptılar, birçoğu başarılı olamadılar, paket servisine müsait ve uygun değillerdi. Ekstra maliyetler başta motorlu kurye maliyeti, karton tabak, plastik kaşık çatal, bıçak, dezenfektan maliyetleri gibi, servis esnasında çorbalar, yemeklerin kalitesi düştü, servisi de zor. Ekstra maliyetleri de yemeklere yansıtmak zorunda kalınca müşterilerle sıkıntılar yaşanmaya başlandı. Dolayısıyla birçoğu dükkanlarını açmaktan vazgeçti. Online satış yapan Fast-Food tarzı yerler daha çok iş yapmaya başladılar. Verilen kredi, kira ve hibe destekler kesinlikle çok yetersiz kaldı, buna karşı devletimizin yardım elini uzatmasını bekliyoruz.

E-ticaret ve online satışlar pandemi döneminde arttı. Bu konuda bazı şikayetler de sürekli gündeme geliyor. Sizin bu konuda bir çalışmanız veya projeniz var mı?

Geçmişte bazı lokantalarımız paket servis yapıyordu. E-ticaret’ten ziyade bazı yemeklere özel pişirme servisleri yapılıyordu. Bu ticaret bizde yavaş yavaş yerleşmeye başlamıştı. İnsanlar evde pişiremeyecekleri yiyecekleri özellikle özel olarak sipariş veriyorlardı. Pandemi sürecinde bu daha da arttı ve online satışlar da arttı. Hızlı tüketim paket servisi Fast-Food üzerine çalışan İşletmelerimiz buna zaten adapte olmuş durumdalar ,Burada esas sıkıntıda olanlar esnaf lokantaları. Bazı lokantalarımız gerçekten çok zorlanıyor, ekstra maliyetler de gelince satış yapamaz hale geldiler.

“Yüzde 20’lerin üzerinde komisyon alıyorlar”

“Online satışlara biz de teşvik ediyoruz. Bu konuda çalışmalarımız var. Ancak birkaç küresel firma var ve bunlar sadece Eskişehir piyasasını değil, Türkiye piyasasını ele geçirmişler ve tekelleşmiş durumdalar. Büyük ortaklarımız halinde, bizi sömürür hale geldiler. Yüzde 20’lerin üzerine varan komisyonlar alıyorlar Artı joker ürünler Yani, Eskişehir esnafı sattığının yüzde 20’sini kazanmıyor. Birçok esnafımız günlük kendini zor geçindirir halde, Eskişehir’deki birçok esnafımız zaten büyük paralar kazanmıyordu. Online satışta bu küresel firmalara mahkum kalmışlar. Öyle bir hale gelmiş ki, apartmanın üst katında oturan bir kişi alt kattaki işyerinden internet üzerinden sipariş veriyor. Esnaftan alınan çok fahiş komisyonlar var. Buna ilişkin Türkiye Lokantacılar Federasyonu olarak da çeşitli çalışmalar, denemeler yaptık, ama denemelerimiz hep başarısız oldu. Belli bir noktaya getirdikten sonra küresel firmalar büyük paralar vererek kendilerine tehlike arz edecek firmaları satın alıyorlar. İkinci bir deneme daha yaptık, onun da önüne geçmeye çalışıyorlar.”

“Eskişehir’in kendi online satış platformunu kuruyoruz”

Eskişehir Lokantacılar Odası olarak da yaklaşık bir yıldır çalıştığımız bir proje var. Ama bu çok zor bir iş, zor bir sistem. Artık son rötuşlarını yapıyoruz. 2-3 ay içinde tamamlamayı planlıyoruz. Bu sistemi öncelikle esnafımız sahiplenmeli. Eskişehir Lokantacılar Odası olarak hazırladığımız bir online satış platformu. Sadece Eskişehir’e özel olacak. Sonrasında diğer illere de genişletilebileceğini düşünüyoruz. Eskişehir esnafına yönelik ve düşük komisyonlu bir online satış platformu olacak. Esnafımız fiyatları tamamen kendi belirleyecek, “joker” gibi zorlama promosyonlar olmayacak, her firma kampanyalarını kendisi belirleyecek. Esnaf ister ucuz satar, ister pahalı, herkes kendi portalını kendisi yönetecek ve mümkün olduğunca en kısa zamanda geri ödemeler yapılacak. Böyle bir sistem getirmek istiyoruz. Bir de sanal kart uygulaması entegre edeceğiz. Ön anlaşma yaptığımız bir firma tarafından tüm bankalarla birlikte bir sanal kart uygulaması oluşturmuş, bu sistemi de entegre etme çalışmaları sürüyor. Pandemi biraz bizi oyaladı, bu nedenle 3 ay daha sürebilir diyorum.

İsmi belli mi acaba, bu platform için bir isim seçtiniz mi?

Düşündüğümüz isimler var. Üç isim üzerinde duruyoruz, ama henüz netleştirmedik. Uzmanlarla da bu konuda görüşüyoruz. Akılda kalıcı, kısa, etkili bir isim istiyoruz. Bu konuda daha çalışıyoruz. Alt yapısının yüzde 70-80’i oluştu. Sistem tamamlandıktan sonra tanıtımına başlayacağız. Zaten esnafımız sahiplenirse, müşterilere ulaşacağını, kısa süre içinde yol alacağımızı düşünüyorum. En önemli amacımız esnafımızı bu ağır komisyonlardan kurtulması. Gerçekten bu komisyonlar esnafımızın belini büküyor. Yüzde 20 nin üzerinde komisyon alınıyor ve bir de en kötü tarafı 40 gün sonra esnafımıza geri ödeme yapılıyor.

“Sahte müşteriler ve üçkağıtçılarla uğraşıyoruz… 'Ahmet Kaya' sipariş veriyor”

Online satış firmaları tamamen müşteri memnuniyeti üzerine kurulmuş bir sistem uyguluyorlar. Esnafımız savunmasız ve haksız müşteri memnuniyeti puanlamasına maruz kalarak cezalandırılıyorlar. Son zamanlarda maalesef sahte sipariş veren hasta ruhlu kişiler de türedi. Sahte adreslere, boş arazilere siparişler verenler var. Bir de üç kağıtçılarla uğraşıyoruz. Son olarak Batıkent Mahallesi’nde bir vatandaş etrafa bol ve yüklü siparişler veriyor. Ancak ödeme yapmıyor, “EFT yaptım, yarın hesabınıza düşer” diyor gelenlere. Boşluğa düşen arkadaşlar ürünü bırakıyor, inanmayanlar ürünü bırakmadan gidiyor. Bize ihbarda bulundular. Hukuk müşavirimiz ilgilendi, esnafımızı da uyardık. Şu zorlu süreçte böyle şeylerle de uğraşıyoruz maalesef. Online satış üzerinden sipariş verildiğinde böyle durumlarda firma mesuliyet de kabul etmiyor. O web sitesi komisyonunu almış oluyor ve esnafımız zarara uğruyor. Sonrasında şikayetçi olursanız uzun bir mahkeme süreciyle uğraşmanız gerekecek, bununla da işini gücünü bırakıp kimse uğraşmak istemiyor, Eskişehir’de son zamanlarda böyle kişiler türedi. İsimler de uyduruyorlar. Örneğin en son bir “Ahmet Kaya” vardı. Sonra onu “Ayşe Kaya”ya çevirdiğini öğrendik. Böyle şeyler yaşıyoruz.

“Eskişehir’de yaklaşık 100 bin kişiyi direkt etkilemiş durumda”

Bizim yaklaşık 1000 üyemiz var ama, benzeri Odalarda ve Ticaret Odası’nın da yaklaşık 2 binin üzerinde üye var. Yani bu sektörde yaklaşık 3 binin üzerinde işletme var Eskişehir’de. Ve en küçük işletmemizde 5-6 kişi çalışıyor. Çalışan sayısı 30-40 kişiyi bulan işletmeler var. 3 bin işletmeyi düşünürsek, yaklaşık sadece çalışan olarak 24 bin kişiden söz ediyoruz. Bu kişilerin aileleri de var, aileleri ile birlikte düşündüğümüzde yaklaşık 100 binin üzerinde kişiden söz edebiliriz. Eskişehir’de lokantalar, kafeler, restoran gibi işletmelerin kapalı olmasında bu derece fazla kişi olumsuz etkileniyor bunu iyi düşünmeliyiz.

“Kredi değil, karşılıksız hibe destekler istiyoruz”

Esnafın acil talepleri ve beklentileri nedir şu aşama?

Pandemi ile mücadele edeceksek topyekün mücadele etmemiz lazım. Sanayicisi, tüccarı, memuru, esnafı, halkımız elbirliği ile… Bunun kuluçka süresi neyse kurutalım kökünü sonra herkes işine baksın. Ama küresel sermayeler buna izin vermiyorlar. Esnafımızın sözü geçmiyor maalesef. Mücbir sebepten dolayı kapatılıyorsa bunun bir bedeli olmalı. Devletimiz bazı yardımlar yapıyor ama bunlar göstermelik kalıyor. Ertelemeler, düşük faizli krediler sunuluyor… Ama biz kredi istemiyoruz. Karşılıksız, hibe destekler bekliyoruz. Stopajlarımızı yüzde 20’den, yüzde 10’a düşürdüler. Ama aslında bizden pandemi süresince hiç alınmamalı. İşyerleri açıldıktan sonra ancak 6 ay sonrasında biz borçlarımızı ödemeye başlayabiliriz. Lokantalarımız kısıtlı çalışıyor. Böyle denilince de lokantalarımız açık görünüyor ve bizleri mücbir sebep kapsamına saymıyorlar ve bazı desteklerden yararlanamıyoruz. Örneğin, içkili lokantalar paket servisine uygun değil, bu yüzden hiç açmıyorlar, ama paket servis statüsüne alındıkları için açık görünüyorlar ve mücbir sebep kapsamında görünmüyorlar. Mücbir sebep çok önemli. Çünkü pandemi boyunca birçok vergiden muaf tutulmuş oluyorsunuz. Bugün birçok işletmemize telefonlr be evraklar geliyor, icra takipleri başlatılmış. Bu süreçte icra takiplerini durdurmaya çalışıyoruz. Mücbir sebep kapsamına alınırsa esnafımız rahatlayacak biraz. Esnafımız gerçekten çok zor durumda. Yarın işyerlerinizi açın deseniz, birçok işletmemizin işyerini açacak sermayesi, cebinde parası yok. En ufak bir işletmeyi yarın açmak isteseniz 40-50 bin lira masrafla açacaksınız. Sıfırı çoktan tükettik, bu paralar kimsede yok ve çok sıkıntılı durumdayız.”

“Ödenen 2020 harçlarının ya 2021’e sayılmasını veya iadesini istiyoruz”

Bir talebimiz de şu… İçkili lokanta, restoran gibi işyerlerinin TAPDK -Tütün ve açık alkol satış ruhsatları var. Bu vergilerin Her sene ödeniyor. Geçtiğimiz sene de yatırdılar, ama pandemi nedeniyle hiç çalışmadılar. 2020 yılının TAPDK harçlarının 2021 yılı için sayılmasını veya iade edilmesini istiyoruz.

“Tüm vergilerden muaf tutulmalıyız”

Pandemi süresince tüm vergilerden muaf tutulmamız ve alınan krediler faizdi bir şekilde pandemi bitikten en az 6 ay sonraya ertelenmesini talep ediyoruz.

“Mutlaka kartlı sayaca geçilerek, güvence bedeli düzenlemesi istiyoruz”

Birçok esnafın doğalgaz ve sayaç güvence bedelleri yandı. Bu güvence bedelleri de çok yüksek meblağlar. Kartlı sayaca geçmemiz gerekiyor. ESGAZ yetkililerinden, bazı illerde olduğu gibi ticarethanelerde kartlı sayaca sistemine geçilmesini talep ediyoruz. Bazı işletmelerin 100 bin liraya varan güvence bedeli oluyor. 2-3 bin liralın altında yok, orta ölçekli bir işletme 30-40 bin lira gibi paralar yatırıyorlar.

Bu zorlu süreçte bizlere hoşgörü gösteren, destek olan başta sayın Valim ve tüm mülki amirlerimize, ayni yardımda bulunan yerel yönetimlerimize, sivil toplum kuruluşlarına ve Eskişehirli hemşerilerimize Şükranlarımı sunuyorum, sağlıklı günler diliyorum...