Milli helikopter için Eskişehir'de büyük adım

Cumhurbaşkanı Erdoğan: Eskişehir'deki TEI'ye sahip çıkacağız

Türkiye’nin ilk milli helikopter motorunun TUSAŞ’a teslim ve TEI Tasarım Merkezi Eskişehir'de törenle açıldı. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank ve komutanların da katıldığı törende konuşan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, "TEI tarafından yerli ve milli imkanlarla geliştirilen, Türkiye’nin ilk milli helikopter motorunun TUSAŞ’a teslim ve TEI Tasarım Merkezinin açılış törenlerinde sizlerle bir aradayız. Bugün, savunma sanayimiz için tarihi bir güne daha birlikte şahitlik ediyoruz. Bir yandan, GÖKBEY’e ve daha pek çok platforma güç verebilecek ilk milli helikopter motorumuz TS 1400’ü TUSAŞ’a teslim ederken, diğer yandan bunun gibi daha nice milli motorların tasarlanacağı bir tasarım merkezini açıyoruz" dedi.

“Yıllık 60 milyon dolarlık bir ileri teknoloji ithalatının önüne geçmiş olacağız”
Seri imalata geçildiğinde yılda 60 milyon dolarlık bir ileri teknoloji ithalatının önüne geçmiş olunacağını aktaran Bakan Varank, “Türkiye, milli teknoloji hamlesi vizyonuyla, kritik teknolojilerin kullanıcısı değil, üreticisi olma yolunda emin adımlarla ilerliyor. İnsan kaynağımız zengin, mühendislik kabiliyetlerimiz oldukça gelişmiş durumda. Artık yüksek teknoloji ve ileri tasarım becerileri gerektiren işlere imza atıyoruz. İşte milli turboşaft motorumuz TS 1400 de bunun en güzel örneklerinden biri. 2019’un ocak ayında TEI’yi ziyaret ettiğimde TS 1400 motorunun testini gerçekleştirme imkânı bulmuştum. Bugün de, hamdolsun, motorumuzun teslim törenini gerçekleştiriyoruz. Bu motor, tamamen TEI mühendisleri ve teknisyenleri tarafından tasarlandı, geliştirildi ve üretildi. 700 kişilik bir ekip, 3 yıl boyunca gece gündüz demeden bu projede çalıştı. Gerekli sertifikasyon süreçlerinden sonra seri imalata geçildiğinde, hem bir yurtdışı bağımlılığından daha kurtulmuş hem de yıllık 60 milyon dolarlık bir ileri teknoloji ithalatının önüne geçmiş olacağız” diye konuştu.

“Gaz türbinli motor teknolojisine sahip 7 ülkeden biriyiz”
Türkiye'nin gaz türbinli motor teknolojisinde 7 ülkeden biri olduğunun altını çizen Bakan Varank, “Bu sayede, önümüzdeki dönemde diğer hava araçlarımızda kullanılacak motorları da daha kolay geliştirebileceğiz. Bu manada TS 1400 bundan sonraki başarılarımızın bir öncü fişeği durumunda. Türkiye olarak, gaz türbinli motor teknolojisine sahip 7 ülkeden biriyiz. Bugün açılışını yapacağımız yerli motorların tasarım çalışmalarının yürütüleceği tasarım merkezi de bu manada yeni başarı hikayelerimizin çıkış noktası olacak. Tasarım ve Ar-Ge ekiplerinin bir araya gelmesiyle hem verimlilik artacak hem de proje süreçleri kısalacak. Kritik bir teknoloji olan gaz türbinli turboşaft motoru geliştirilmesi için gereken tüm üretim ve montaj atölyeleri burada mevcut” şeklinde konuştu.

Milli hava araçlarında kullanılacak motorlar Eskişehir'de rahatlıkla tasarlanabilecek
Gökyüzünde uçan her iki uçaktan birinde TEI’nin parçalarının olduğuna değinen Bakan Varank, “HÜRKUŞ gibi ATAK gibi milli hava araçlarımızda kullanılacak motorlar bu merkezde rahatlıkla tasarlanabilecek. Yüz akı kurumlarımızdan olan TEI, bu imkanlarla artık çok daha güçlü bir üretim dönemine adım atıyor. Bundan sonra TEI’nin adını çok daha sık duyacağımıza ben yürekten inanıyorum. TEI imalat ve tasarım kabiliyetleriyle dünyadaki sayılı merkezlerden biri. Bugün gökyüzünde uçan her iki uçaktan birinde TEI’nin parçalarının olması bir tesadüf değil, yetkinliğimizin bir sonucu. İşte bu yetkinliği desteklemek için biz de bakanlık olarak TEI ile yol arkadaşlığı yapıyoruz. TÜBİTAK Marmara Araştırmalar Merkezi’nde milli motorlarımızın kritik türbin kanatçıkları üretiliyor. Gaz türbinli motorların kritik döküm teknolojileri yine TÜBİTAK MAM’da geliştiriliyor. Haziran ayında testine katılma imkanı bulduğum Türkiye'nin ilk orta menzilli yerli füze motoru TJ300 de TÜBİTAK desteklerinden faydalanıyor” dedi.

“En güzel cevabı son 7 yılda 10 adet milli motor geliştiren TEI veriyor"
Korona virüs sürecinde milli teknoloji hamlesinin fırsat olduğunu belirten Bakan Varank, “Önümüzdeki dönemde tüm imkanlarımızla TEI’nin gücüne güç katmaya devam edeceğiz. Tabi, savunma sanayimizin tüm bu başarılarına rağmen müzmin muhaliflerin 'tamam ama bunun motoru yerli mi?' 'motor üretebiliyor musunuz ki?' sorularına muhatap oluyoruz. İşte onlara en güzel cevabı; son 7 yılda 10 adet milli motor geliştiren TEİ aslında veriyor. İstediğimiz seviyelerde elbette değil ama Türkiye artık hem askeri hem de sivil alanda motor üretim ve tasarımı yapabilen ender ülkelerden biri. Son yıllarda otomotiv sanayi şirketlerimiz; otomobiller, hafif ticari araçlar ve ağır ticari araçlar için dizel ve benzinli motor üretimi ve ihracatı yapıyor. Yine traktör üretimi yapan çok sayıda firmamız dizel motor üretimi gerçekleştiriyor. Proje bazlı desteklerimizden yararlanarak, hibrit araçlar için motor, batarya ve alüminyum motor bloğu üretimi yapan tesisler var. Sektörde kapsamlı bir motor geliştirme altyapısı ihtiyacına binaen, bu alandaki firmalarımızın mutabakatıyla TÜBİTAK Motor Mükemmeliyet Merkezimizi açtık. Tüm firmaların kullanımına açık olan bu merkez, motor geliştirme alanında ülkemizdeki en büyük Ar-Ge ve Tasarım merkezi konumunda. Merkezdeki 8 farklı test odası ile 40 beygirden 4000 beygire kadar yerli içten yanmalı ve elektrikli motorların tüm geliştirme ve sertifikasyon süreçlerini gerçekleştirebiliyoruz. Bu altyapı sayesinde, firmalarımız çok yüksek maliyeti olan altyapıları tekrar kurmadan veya yurtdışına gitmeden çalışmalarını ülkemizde sürdürüyorlar. Hali hazırda stratejik öneme sahip bazı motor geliştirme projelerinin testleri bu merkezimizde yapılmaya devam ediyor. Korona virüs salgını ülkelerin sırtına öngörülemeyen yükler bindirirken, küresel ekonomide ciddi daralmalar yaşandı. Bu süreç bizlere, iş birliğinin yanında kendi kendine yetebilmenin de aslında ne denli önemli olduğunu bir kez daha gösterdi. İşte milli teknoloji hamlesi bu noktada ülkemiz için bir fırsat penceresi aralıyor. Kritik teknolojileri yerli ve milli imkanlarla üreterek, katma değerli üretimi ve yüksek teknolojili ürün imalatını artırarak, bu süreci fırsata çevirebiliriz. Bakanlık olarak, savunma sanayimizi bu anlamda çok önemli görüyor ve desteklemeye devam ediyoruz. Son 8 senede savunma alanında toplam yatırım tutarı 13 milyar lira olan 421 projeye teşvik belgesi düzenledik. Bu projeler sayesinde 11 binin üzerinde istihdam oluştu. Sektördeki 39 Ar-Ge, 9 Tasarım Merkezine vergi istisnası prim desteği gibi farklı teşvikler veriyoruz. İlgili kuruluşumuz TÜBİTAK aracılığıyla yürüttüğümüz programlarla bugüne kadar 813 savunma sanayi projesine 5 milyar liraya yakın destek verdik“ dedi.

“2000’li yıllarda yüzde 20’lerde olan yerlilik oranını yüzde 70’lere çıkardık“
Son olarak sektördeki yerlilik oranını yüzde 20’lerden yüzde 70’lere çıkardıklarını ifade eden Bakan Varank şunları söyledi;
“2000’li yıllarda yüzde 20’lerde olan sektördeki yerlilik oranını Cumhurbaşkanımızın liderliğinde bugünlerde yüzde 70’lere ulaştı. 2005 yılında savunma sanayi istihdamı 30 binlerdeyken, bu sayı bugün 75 bine yaklaştı. Sektörün ihracatı 337 milyon dolardan 2,7 milyar dolar seviyelerine geldi. 15 yıl önce en yüksek cirolu 100 savunma sanayi firması arasında tek bir Türk şirketi dahi yokken, bugün 7 firmamız bu listeye girmeyi başardı. İlk milli helikopter motorumuz TS 1400’ün ise kilogram başına ihracat değeri ise 6 bin dolar. İşte bu 18 yılda sıfırdan kurguladığımız AR-GE ve girişimcilik ekosisteminin, katma değerli üretimi önceleyen politikalarımızın başarısının ispatı. Türkiye’nin ilk milli helikopter motoru TEI-TS 1400’ün TUSAŞ’a teslimatının ve TEI tasarım merkezinin hayırlı olmasını diliyorum."

Öte yandan törene: Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın yanı sıra; Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Adnan Özbal, Hava Kuvvetleri Komutanı Hava Org. Hasan Küçükakyüz, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Ümit Dündar, Genelkurmay Başkanı Org Yaşar Güler, Eskişehir Valisi Erol Ayyıldız, Savunma Sanayi Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir, Milli Savunma Bakan Yardımcısı Muhsin Dere ve TEI Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Mahmut F. Akşit de katıldı.

İşte milli ve özgün helikoptere güç verecek o motor

Türkiye’nin son dönemde başlattığı ve devam etmekte olan Özgün Hafif Genel Maksat, Türk Genel Maksat Helikopteri gibi projelerde, itki sistemleri yurt dışı kaynaklardan tedarik edilmekteydi. Turboşaft Motor Geliştirme Projesi (TMGP) ile bu projelerin en önemli bileşenlerinden motor sistemlerinin de yerlileştirilmesi ve bu projelerin yerlilik oranları artırılırken dışa bağımlılıklarının azaltılması hedeflendi. Bu kapsamda Turboşaft Motor Geliştirme Projesi 8 Mart 2017 tarihinde resmi olarak başlatılmıştı. 

Özgün Helikopter’e entegre edilebilecek, 1400 shp gücünde, tip sertifikası alınmış özgün ve millî motor, TEI tarafından geliştiriliyor.

Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) Alt Sistemler Dairesi önderliğinde yürütülmekte olan proje kapsamında, bir yandan ülkemizde gaz türbinli motor tasarım, geliştirme ve test altyapıları oluşturulurken, diğer yandan da Özgün Helikopter’e entegre edilebilecek, 1400 shp gücünde, tip sertifikası alınmış özgün ve millî motor, Eskişehir'deki TEI tarafından geliştiriliyor. Turboşaft Motor Geliştirme Projesi ise 8 yıllık bir proje ve tamamı TEI çalışanlarından oluşan ve TEI’nin Eskişehir, Ankara ve İstanbul Mühendislik Ofisleri'nde bulunan yaklaşık 250 kişilik bir mühendislik ekibi projede çalışıyor.