Deprem anında ne yapmalıyız? Acil durum çantasında neler olmalı?

Düzce'de saat 04.08'de merkez üssü Gölyaka ilçesi olan 5,9 büyüklüğünde deprem meydana geldi.

Son sarsıntı deprem gerçeğini bir kez daha akıllara getirdi. Peki deprem anında neler yapılmalı?

AFAD tarafından paylaşılan bilgiler doğrultusunda, deprem anında yapması gerekenler şu şekilde belirtiliyor;

Depreme bina içerisinde yakalananlar neler yapmalıdır?

AKUT Arama Kurtarma Derneği olarak biz, özellikle büyük depremlerde ayakta durmak mümkün olmadığından yapılması gereken ilk şeyin emniyetli bir yere yatmak ya da çökmek olması gerektiğini düşünmekteyiz. AKUT, deprem sırasında “YAT/ÇÖK-KORUN/KAPAN-TUTUN” hareketlerinin yapılmasını önermekteyiz. Bu hareketler sırasıyla şöyle uygulanır;

• Yat: Yere yan yatıp bacaklarınızı karnınıza doğru çekmelisiniz.

• Korun: Özellikle baş bölgesinin korunması birinci önceliktir, yastık ya da başka bir cisimle başınızı korumaya çalışmalısınız.

• Kapan: Başınızı kollarınızın arasına alarak kapanmalısınız. 

• Tutun: Deprem sırasında salınan oturma grubu gibi ağır ve büyük cisimlere tutunarak, onlarla sallanabilir ve sizi ezmelerine engel olabilirsiniz.

Sabitlenmemiş dolap, raf, pencere ve diğer eşyalardan uzak durmalısınız. Bir eşyanın altına girmek yerine, ağırlık merkezi yere yakın olan eşyaların yanına yatmanızı öneririz.

Varsa sağlam sandalyelerle desteklenmiş veya dolgun ve hacimli koltuk, kanepe, içi dolu sandık, baza gibi koruma sağlayabilecek eşyaların yanına çömelerek hayat üçgeni oluşturabilirsiniz.

Başınızı iki elinizin arasına alarak veya yastık ve kitap gibi koruyucu bir malzeme yardımıyla korumalısınız. Sarsıntı geçene kadar bu pozisyonda bekleyebilirsiniz.

Binalarda en tehlikeli yerler balkon, merdiven ve asansörlerdir. Deprem sırasında yüksek risk oluşturan bu yerlerde bulunulmamalıdır.

• Merdivenlere ya da çıkışlara doğru koşulmamalıdır.

• Balkonlara çıkılmamalıdır.

• Balkonlardan ya da pencerelerden aşağıya atlanmamalıdır.

• Asansörler kesinlikle kullanılmamalıdır.

• Telefonlar acil durum ve yangınları bildirmek dışında kullanılmamalıdır.

• Kibrit veya çakmak yakılmamalı, elektrik düğmelerine dokunulmamalıdır.

• Tekerlekli sandalyede isek tekerlekler kilitlenmeli, baş ve boyun korumaya alınmalıdır.

• İş aletlerinin bulunduğu mutfak, imalathane, laboratuvar gibi yerlerde; ocak, fırın ve benzeri cihazlar kapatılmalı, dökülebilecek malzeme ve maddelerden uzaklaşılmalıdır.

• Sarsıntı geçtikten sonra doğal gaz, elektrik ve su vanaları kapatılmalı, soba ve ısıtıcılar söndürülmelidir.

• Diğer güvenlik önlemleri uygulandıktan sonra, gerekli eşya ve malzemeler alınarak bina, daha önceden tespit edilmiş yoldan derhal terk edilerek toplanma bölgesine gidilmelidir.

• Okulda, sınıfta ya da büroda isek sağlam sıra ve masaların altında veya yanında; koridorda isek duvarın yanında hayat üçgeni oluşturacak biçimde ÇÖK-KAPAN-TUTUN hareketi yapılarak baş ve boyun korunmalıdır.

• Pencerelerden ve camdan yapılmış eşyalardan uzak durulmalıdır.

Depreme açık alanda yakalananlar neler yapmalıdır?

Depreme açık alanda yakalandığınız takdirde uymanız gereken kurallar şöyle sıralanır;

• Enerji hatları ve direklerinden, ağaçlardan, diğer binalardan ve duvar diplerinden uzaklaşmalısınız. Açık arazide çömelerek etraftan gelen tehlikelere karşı hazırlıklı olmanız önemlidir.

• Toprak kayması oluşabilecek, taş veya kaya düşebilecek yamaç altlarında durmamalısınız. Böyle bir ortamdaysanız hızlı bir şekilde güvenli alana geçmeye çabalamalısınız.

• Binalardan düşebilecek baca, kiremit, cam kırıkları ve sıvalara karşı tedbirli olmalısınız.

• Toprak altındaki kanalizasyon, elektrik ve doğal gaz hatlarından gelecek tehlikelere karşı dikkatli olmalısınız.

• Deniz kıyısından mümkün olduğunca uzaklaşmalısınız.

Depreme araçta yakalananlar neler yapmalıdır?

Depreme araba ya da motosiklet gibi bir araçtayken yakalandıysanız yapmanız gerekenler şöyle sıralanır;

• Sarsıntı sırasında karayolunda seyir halindeyseniz ve bulunduğunuz yer güvenli ise, yolu kapatmadan sağa yanaşıp durmanız gerekir. Kontak anahtarını yerinde bırakıp pencereler kapalı olarak araç içerisinde beklemeniz en güvenli yöntemdir. Sarsıntı durduktan sonra açık alanlara gidebilirsiniz.

• Aracınız meskûn mahalde, ağaç, enerji hatları veya direklerinin yanında ve köprü gibi güvenliksiz bir yerde ise, kontak anahtarını üzerinde bırakarak onu terk etmeli ve trafikten uzak açık alanlara gitmelisiniz.

• Sarsıntı sırasında bir tünelin içinde ve tünel çıkışına uzaktaysanız; aracı durdurup inmeli ve yanına yan yatarak ayaklarınızı karnınıza çekip ellerinizle baş ve boynunuzu korumalısınız. 

• Kapalı bir otoparkta iseniz; araç dışına çıkmalı, aracın yanına yan yatarak ellerinizle baş ve boynunuzu korumalısınız. Yukarıdan düşebilecek tavan ya da tünel gibi büyük kütleler aracı belki ezecek ama yok etmeyecektir. Araç içinde olduğunuz takdirde, aracın üzerine düşen bir parça ile aracın içinde ezilebilirsiniz.

Depreme toplu taşıma araçlarında yakalananlar neler yapmalıdır?

• Gerekmedikçe, metro ve trenden kesinlikle inmemelisiniz. Çünkü metro ve tren hatlarında elektrik bulunur ve elektrik size ciddi sorunlar yaşatabilir. Ayrıca diğer hatlardan metro ya da tren gelmesi de olasıdır.

• Sarsıntı bitinceye kadar metro, otobüs ya da trenin içinde bulunan sıkıca tutturulmuş askı, korkuluk veya herhangi bir yere tutunmalısınız. Otobüs, metro veya tren personeli tarafından verilen talimatlara uymanız, olası problemlerin önüne geçebilir. 

Acil durum çantasında neler olmalıdır?

Acil durum çantasında bulunması gereken temel malzemeleri sizin için listeledik:

• Su: Çantada en az 1 litre su bulundurulmalıdır. Hatta çantada yer varsa daha da fazla su eklenebilir.

• Yiyecek: Tok tutacak, yüksek enerji verecek, şeker dengesini bozmayacak ve fazla susatmayacak türde kuru gıdalar çantaya eklenmelidir. Yiyeceklerin en az 72 saat yetebilecek kadar olması gerekir. Ayrıca yiyeceklerin son kullanma tarihleri düzenli olarak kontrol edilmelidir. Bebeği olan kişilerin mama gibi uygun gıda maddelerini bulundurması önerilir. Evcil hayvan sahipleri de can dostlarının ihtiyaçlarını unutmamalıdır.

• İlk yardım çantası: İlk 72 saatte ihtiyaç duyulabilecek her türlü ilk yardım malzemesini içerecek ufak ilk yardım çantaları, acil durum çantasının içerisine yerleştirilmelidir.

• Radyo: Televizyon veya GSM gibi sistemlerde sorun yaşanabileceğinden, güncel gelişmeleri takip etmek için radyodan faydalanılabilir.

• Fener: Afetlerde kentlerin büyük bir kısmında elektrik kesintisi yaşanır. Bu nedenle çantanızda bir fener bulunması faydalı olacaktır. Afet sonrasında ellerin aktif kullanılması gerekeceğinden, el feneri yerine kafa feneri tercih edilmelidir.

• Pil: Radyo, fener ve diğer elektronik cihazlar için çantada pil bulundurulması gerekir. Her cihaz için kullanılabilecek sayının iki katı kadar pil çantada bulundurulmalıdır. Piller eriyip bozulabileceğinden, kullanılmadıkları süre boyunca elektronik aletler içerisinde bırakılmamalıdır.

• İş eldiveni: Çadır kurarken, afet sonrasında yardıma ihtiyacı olanlarla ilgilenirken veya herhangi başka bir işlemi yaparken ellerin zarar görmesi olasıdır. İş eldivenleri, afet sonrası yapılacak işlemler sırasında ellerin zarar görmesini engeller ve güvenle çalışılmasına olanak sağlar.

• Ev, iş yeri ve araç yedek anahtarları: Ev, iş yeri ve arabanızın anahtarını deprem sonrasında yanınıza almayı unutabilirsiniz. Bu nedenle daha sonra sorun yaşamamak için yedek anahtarları acil durum çantasına eklemeyi unutmayın.

• Nakit para: Deprem sonrasında ATM gibi hizmetlerden yararlanabilmeniz oldukça zordur. Bu nedenle bir miktar nakit parayı acil durum çantasına ekleyin.  

• Kibrit veya çakmak: Kişinin bir şeyleri veya kendi bedenini ısıtmak için ateş kaynağına ihtiyacı olabilir. Böyle bir durumda kolayca ateş yakılabilmesi için çanta içerisinde kibrit ya da çakmak bulundurulmalıdır.

• Toz maskesi: Deprem gibi afetlerden sonra meydana gelen yıkımlar nedeniyle etraf tozla kaplanır. Toz hem akciğerlere zarar verir hem de görüşü kısıtlar ve toplanma alanına ulaşımı zorlaştırır. Çantamızda bulunduracağımız bir toz maskesi böyle bir durumda daha konforlu nefes alabilmemize olanak sağlar.

• Not defteri: Bir şeyleri not etmek, önemli numaraları kaydetmek veya daha farklı bir zorunlu sebeple not defterine ihtiyaç duyulabilir. Ayrıca acil durum öncesinde, kullanılabilecek iletişim bilgileri bu not defterine eklenmelidir. Not alırken zorlanmamak için de çanta içerisinde tükenmez kalem bulundurulması gerekir.

• Düdük: Afet ya da acil durumlarda kişilerin iletişim kurması güçleşir. Sesimizi duyurmamız gereken hallerde bağırmak yerine düdük çalmak daha az efor sarf edilmesine olanak sağlar. Bu nedenle acil durum çantası içerisinde mutlaka düdük bulundurulmalıdır.

• Kıyafet: Mevsime uygun kıyafetler çantaya eklenmelidir. Her mevsim geçişinde kıyafetler yeniden kontrol edilip değiştirilmelidir.

• İp: Afet veya acil durumlardan sonra çadır kurmak ve eşya taşırken malzemeleri birbirine bağlamak için ipe ihtiyaç duyulabilir. Bu nedenle çantaya mutlaka dayanıklı ip eklenmesi önerilir.

• İlaçlar: Düzenli olarak kullanılan ilaçların acil durum çantasında bulundurulması gerekir. Kanser, şeker, epilepsi ya da diğer kronik rahatsızlıkları bulunan kişiler için çantada ilaçların yedeğinin bulundurulması özellikle önerilir.

• Evrak dosyası: Pasaport, özel sağlık sigortası ve diğer önemli evrakları koruyabilmek için çanta içerisinde bir evrak dosyası bulundurulmalıdır.

• Bebekler için mama, bebek bezi, biberon gerekli olacaktır. 

• Battaniye: Geceleri birçok ilimizde hava sıcaklıkları önemli ölçüde düşmektedir. Bu nedenle çanta içerisinde mutlaka battaniye bulundurulması önerilir.

• Önemli telefon numaraları: Polis, itfaiye ve acil durumlarda ihtiyaç duyulan diğer kurumların numaraları ile sevdiklerinizin numaralarını bir kağıda not edip çantaya koyabilirsiniz.

• Protezler: Beyaz baston gibi küçük protezler çantaya eklenmelidir. Daha büyük ancak kolay taşınabilen protez modellerinin bir yedeklerini ise acil durum çantasının bulundurulduğu yere yakın bir noktaya konulması önerilir.

Kaç tane acil durum çantası alınması gerekir?

Sürekli zaman geçirdiğiniz ev ve iş yeri gibi alanlarda acil durum çantası bulunması gerekir. Acil durum çantaları; deprem, sel veya yangın gibi durumlarda yapıyı tahliye ederken unutmayacağınız bir yerde bulundurulmalıdır. Bebek, çocuk veya evcil hayvanlar için yetişkinlerin çantalarına mama, bez ve ekstra kıyafet gibi ihtiyaç malzemeleri de eklenmelidir. Acil durum çantalarında bulundurulan ilaç, yiyecek ve içecek gibi malzemelerin düzenli olarak kontrol edilmesi, gerekli hallerde yenileriyle değiştirilmesi gerekir.

Bir evde ya da iş yerinde her yetişkin için bir tane acil durum çantası bulundurulmalıdır. 

Acil durum çantası alınırken nelere dikkat edilmelidir?

Acil durum çantası alırken malzeme kalitesine özellikle dikkat edilmesi gerekir. Çünkü yanmayan bir fener, çalışmayan bir radyo ya da açılmayan bir çakı ile karşılaşılması durumunda, ilk 72 saatin atlatılması zorlaşır. Yüksek standartlı ürünlerin bulunduğu acil durum çantası, AKUT tarafından satılmaktadır.

Deprem sonrasında kapalı alanda neler yapılmalıdır?

İlk olarak kendi emniyetinizden, daha sonra da çevrenizde bulunan insanların emniyetinden emin olun. Eğer yardıma ihtiyacı olan biri varsa kendi güvenliğinizden feragat etmeden ona yardımcı olmaya çalışın. Bunun dışında yapmanız gerekenler şöyle sıralanır;

• Depremlerden sonra çıkan yangınlar oldukça sık görülen ikincil afetlerdir. Bu nedenle eğer gaz kokusu alırsanız, doğal gaz vanasını kapatın. Camları ve kapıları açın. Binayı hemen terk edin. Eğer gaz kokusu almıyorsanız sırasıyla elektrik, doğal gaz ve su vanalarını kapatın, soba ve ısıtıcıları söndürün.  

• Dökülen tehlikeli maddeleri temizleyin.

• Yerinden oynayan telefon ahizelerini telefonun üstüne koyun.

• Acil durum çantanızı yanınıza alın ve acil durum eylem planı yaptıysanız bu plana sadık kalarak mahalledeki buluşma noktanıza gidin.

• Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarıyla yapılacak uyarıları dinleyin.

• Cadde ve sokakları acil yardım araçları için boş bırakın.

• Her büyük depremden sonra mutlaka artçı depremler olur. Artçı depremler zaman içerisinde seyrekleşir ve büyüklükleri azalır. Artçı depremler hasarlı binalarda zarara yol açabilir. Bu nedenle sarsıntılar tamamen bitene kadar hasarlı binalara girmeyin. Artçı depremler sırasında da ana depremde yapılması gerekenleri uygulayın.

• Evinizi veya binanızı terk ederken kıymetli eşyalarınızı, kalın giyecek, battaniye gibi eşyaları yanınıza alın, kalın ayakkabılarınızı giyin, biraz yiyecek ve içme suyu temin edin.

Deprem sonrasında açık alanda neler yapılmalıdır?

İlk olarak yine kendi emniyetinizi almaya gayret göstermeniz gerekir. Daha sonra yapmanız gerekenler ise şöyle sıralanır;

• Çevrenizdeki hasara dikkat ederek bunları not edin.

• Hasarlı binalardan ve enerji nakil hatlarından uzak durun.

• Önce yakın çevrenizde acil yardıma gerek duyanlara yardım edin.

• Sonra mahalle toplanma noktanıza gidin.

• Yardım çalışmalarına katılın. Özel ilgiye ihtiyacı olan afetzedelere -yaşlılar, bebekler, hamileler, engelliler- yardımcı olun. Sağlık Bakanlığı tarafından verilen ilk yardım sertifikanız varsa yaralılara ilk yardım yapın.

• Kulaktan duyma sözlere itibar etmeyin, yerel yönetimlerin açıklamalarını takip edin; özellikle ilk üç gün içerisinde yetkililer izin vermedikçe, evlerinize girmeyin.

• Aile bireylerinizi bir arada tutun ve açık bir alanda bekleyin. 

• Enkaz ve yıkıntılar arasında, cadde ve sokaklarda gelişigüzel dolaşmayın.