ASELSAN'dan yerli "kara kutu" geliyor... Peki kara kutu nedir, ne işe yarar?

ASELSAN, hava araçlarının performansında kritik önemde olan elektrik alt sistemlerine yönelik çalışmalarını genişletiyor.

Bu alanda mevcut ürünlerini yeni teknolojilerle modernize eden, ürünlere yeni kabiliyetler kazandıran ASELSAN, aynı zamanda yeni ürün geliştirme çalışmaları yürütüyor.

ASELSAN'ın son dönemde gündemine aldığı projelerden biri "kara kutu" olarak da bilinen "Çarpışmaya Dayanıklı Uçuş Veri Kayıt Sistemi adını taşıyor. Sistem, hava araçlarına entegre edilen ve kaza/kırım sonrasında incelenmek için kullanılan veri kayıt cihazı olarak görev yapıyor.

Bu cihazın en kritik bileşenini ise çarpışmaya dayanıklı bellek modülü (CSMU-Crash Survivable Memory Unit) oluşturuyor. Söz konusu bileşenin, kaza/kırım anında oluşması muhtemel en zorlu çevre şartlarında (çarpma, darbe, yanma, suya batma ve benzeri) zarar görmemesi ve kara kutunun içindeki bilgilerin okunmasını sağlaması gerekiyor. Tüm bu özellikleri dolayısıyla modül, hava araçlarının kaza/kırıma uğramasından sonra ilk aranıp bulunmaya çalışılan CSMU birimi olarak ortaya çıkıyor.

Askeri ve sivil alanda kullanılacak

Halihazırda yürütülen havacılık projeleri kapsamında kullanılan kara kutular yurt dışından tedarik ediliyor, kaza/kırım sonucunda verilerin okunması ve incelemesi yine yurt dışında gerçekleştiriliyor. Bu noktada, hem askeri platformların uçuş verilerinin güvenliğini sağlamak hem de sektörün ihtiyacını yerli imkanlarla karşılayabilmek için Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı koordinasyonunda, ASELSAN tarafından öz kaynaklı projeler başlatıldı.

Bu çerçevede TÜBİTAK 1707 Siparişe Dayalı AR-GE Destek Programı ve ASELSAN öz kaynaklarıyla yerli bir alt yüklenici firma ile EUROCAE ED-112A Çarpmaya Karşı Korumalı Havadan Kayıt Sistemleri İçin Minimum Çalışma Performansı Spesifikasyonu'na uygun CSMU birimi geliştiriliyor.

Proje kapsamında geliştirilecek CSMU birimi, yine ASELSAN öz kaynaklarıyla özgün geliştirme çalışmaları devam eden kara kutu (CVFDR) cihazına entegre edilecek.

Kara kutu nedir, ne işe yarar: uçakta nerede bulunur?

Kara kutu; her hava yolu aracında bulunması zorunlu olan bir kayıt cihazıdır. Uluslararası adı ile 'flight recorder' aracıdır. Belirli bir algoritma ile uçak içerisindeki uçuşla ilgili bilgilerin hava yolları yetkilileri tarafından edinilmesini sağlar. Kara kutu isminin aksine siyah renk değil, genellikle parlak turuncu renkte olmaktadır. En imkansız şartlara ve çarpmalara dayanıklı olarak tasarlanmış olup uçak içi konuşmaları kaydeden özelliğinden dolayı hava yolu taşımacılığı araştırma sektörü için çok özel bir araçtır.

Kara Kutu dayanıklılığı sayesinde her koşulda ses kayıtlarına ulaşılmasını sağlamasından kaynaklı uçak kazalarının nasıl gerçekleştiğini aydınlatmasına ve kazalardan ders çıkarılmasına yardımcı olan bir araçtır. Bu cihaz ilk kez 1947 yılında kullanılmış olup, 1958 yılında ise sivil havacılık kurumu tarafından uçaklarda kullanılması zorunlu hale getirilmiş olan bir cihazdır.

Kara kutu uçak içerisindeki tüm uçakla ilgili konuşmaları ve bilgileri kaydeder. Bu konuşma kayıtlarını ve bilgileri her türlü koşula rağmen dayanıklılığı sayesinde günlerce korur. Sivil yolcu uçaklarında bulunan kara kutular deniz içerisinde bile 90 gün boyunca sinyal gönderebilme özelliğine sahiptir. Deniz suyuna teması durumunda anında sinyal yaymaya başlar. Ortalama 5 kilogram ağırlığında olan kara kutular, her koşulda sinyal yayabilme özelliği sayesinde arama ekiplerince bulunabilir ve uçağın yerini tespit etmekte ekiplere yardımcı olabilmektedir.

Uçak içerisindeki pilotların tüm konuşmalarını kaydeden kara kutular, herhangi bir aksi durumla karşılaşılması dahilinde araştırma ekiplerince pilotların son dakikalarda yaptığı konuşmalardan aksiliğin sebebini öğrenmeye yardımcı olmaktadır. Ancak her kara kutunun tüm konuşmaları kaydetme özelliği bulunmamaktadır. Bazı kara kutular sadece uçak içerisindeki uçakla ilgili olan konuşmaları seçip kaydedebilme özelliğine sahiptir. Kara kutular uçak kazası sonucu herhangi bir çarpışma ya da darbeye dayanıklı olarak dizayn edilmiştir. Böyle çarpma ya da düşme gibi durumlardan daha az etkilenebilmesi için uçağın kuyruk kısmında yer almaktadır.

Kara kutu; belirli bir süre bütünlüğü ve orijinalliği bozulmadan, 1100 celsius sıcaklığına bile dayanabilecek yapıda olup bir granit kadar sağlam olarak dizayn edilmiştir. Bu sebeple uçak kazası nerede ve nasıl gerçekleşirse gerçekleşsin, kazanın nasıl gerçekleştiğini ve gelecekte nasıl engellenebileceğini anlatabildiği için uçak sektörüne deneyim kazandırmaktadır.

Kara kutuların hepsi uçağa monte edilmeden önce standartlara uygun olup olmadıklarını anlamak adına birçok güvenlik testlerine tabi tutulmak zorundadırlar. Sadece bu testlerden olumlu olarak sonuç alan kara kutuların uçaklarda kullanılmasına izin verilmektedir. Kara kutunun teknolojisi eksi olmasına rağmen günümüzde aynı standartlarda çalışmaktadır. Son 25 saatteki uçağın tüm veri bilgileri ve kokpit içerisindeki son 2 saate ait tüm konuşmaların kara kutu tarafından kayıt altına alınır.