Pisidia kazıları Aziz Pavlus'un "hac yolu"nu aydınlatacak

Akdeniz, Ege ve İç Anadolu bölgelerinin kesiştiği Göller Yöresindeki 5 bin yıl öncesine tarihlenen antik kentte, Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Özhanlı'nın başkanlığındaki kazılar 15. yılını doldurdu.

Pisidia Antiokheia Antik Kenti'nin gün ışığına çıkarılarak turizme kazandırılması için 67 hektar alanda aralıksız süren çalışmalarda şu ana kadar yüzde 10'luk kısım tamamlandı.

Son yıllarda ivme kazanan kazılarda, kentin ana giriş kapısı, doğu batı caddesi, tiyatro, forum, Augustus Tapınağı, kuzey güney caddesi, anıtsal çeşme, karargah binası, atriumlu bir ev ve 4 bazilika planlı kilise gün yüzüne çıkarıldı.

Kazılarda seramik, cam ve metalden birçok eser bulundu, gün yüzüne çıkarılan heykel ve kabartmaların yanı sıra mitolojide adı geçen "tanrı Men"e adanmış hilal betimlemeli adak stelleri de Yalvaç Müzesi'ne kazandırıldı.

Bu yılki kazılarda ise kentin kutsal merkezi "Ay Tanrısı Men Tapınağı" ve kutsal alanda kazılar yoğunlaştı. Tapınak tamamen açığa çıkarıldı, alanda bulunan birçok yapının kazısı tamamlandı. Antik kentin gün ışığına çıkarılması için çalışmalar aralıksız sürüyor.

Pisidia Antiokheia Kazı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Özhanlı, antik kentin geçmişe açılan önemli bir kapı olduğunu söyledi.

Kazı çalışmalarının 12 ay devam ettiğini belirten Özhanlı, "En son teknoloji ve bilimsel metotlarla kazılarımızı sürdürüyoruz. Kazı çalışmalarımızda kentin en önemli yapıları olan Aziz Pavlus Kilisesi, Men Tapınağı ve Kutsal Alanı'na ayrı bir önem veriyoruz." dedi.

Frigya ve Pisidia sınırında bulunan iki farklı kültürü barındıran Antiokheia'nın, Helenistik ve Erken Roma İmparatorluğu dönemlerinde bölgenin en önemli kentleri arasında olduğunu ve adının İncil'in mektuplar bölümünde anıldığını ifade eden Özhanlı, bölgenin stratejik konumu ve dini merkez olmasından dolayı tarihin hiçbir döneminde önemini kaybetmediğini kaydetti.

Özhanlı, kazılarda açığa çıkarılan eserlerin Yalvaç Müzesi'nde sergilendiğini aktararak, bu zenginliğin bölge halkına ve ülke turizmine katkı sağlaması için el birliği ile çalışılması gerektiğini vurguladı.

"Birçok Hristiyan 'hac yolu' için geliyor"

Isparta ve Burdur il sınırları ile Antalya'nın kuzeyini kapsayan bölgenin antik dönemde "Pisidia" olarak adlandırıldığına işaret eden Özhanlı, şöyle konuştu:

"Günümüz Avrupası'nın Hristiyanlaşmasını sağladığı kabul edilen Aziz Pavlus, milattan sonra 46'da Kıbrıs'tan yola çıkarak Perge Limanı'na gelmiş, buradan Pisidia Antiokheiası'na ulaşmıştı. Hristiyanlığın ilk vaazlarından birinin verildiği Pisidia Antiokheiası, milattan sonra 325 yılında hac merkezi ilan edilmişti. Bu nedenle burada yürüttüğümüz kazılar ülkemizin inanç turizmine önemli katkı sağlayacak. Çünkü Aziz Pavlus'un yürümüş olduğu bu yol kutsal kabul edilmiştir. Bugün birçok Hristiyan, hacı olmak için Antiokheia'ya bu yolu yürüyerek gelmektedir."

Özhanlı, Büyük İskender gibi kralların ve Aziz Pavlus gibi din adamlarının geçtiği, Pisidia Antiokheia'ya ulaşan bu önemli hac yolunun Isparta'yı önemli bir inanç turizmi merkezi haline getireceğini anlattı.

Pisidia Antiokheia Antik Kenti

Pisidia Antiokhela Antik Kenti meyilli ve kısmen kayalıklı bir arazi üzerine kurulmuştur. Kuzey ve batısından Hisarardı yolu, güneydoğusundan ise Antiochos (Hisarardı Çayı) geçmektedir. Yamuk planlı olarak tanımlanabilen kentte Roma ve Bizans Dönemi’ne ait yapı kalıntıları bulunmaktadır.

Yapılan kazılar (1914-1924) ve araştırmalarla (1982-1983) surların geçtiği yerler tamamen belirlenmiştir. Şehrin ana giriş kapısı batıda bulunmaktadır. Şehrin kuzeyinde Su Kemerleri, Nympheum, Hamam, Palestra gibi yapıların kalıntıları mevcuttur. Merkezde Tiyatro, Tiberius Alanı, Propylon ve Augustus Tapınağı alanı yer almaktadır. 

Ayrıca Tiberius alanının yakınında bir Bizans kilisesinin kalıntıları ile batıda bir bazilika kalıntısı bulunmaktadır. Kentin su kemerleri kuzeydoğu yönünde kısmen ayakta görülebilmektedir.

Antik kentte 1920-1924 yılları arasında Amerikalıların yaptığı kazılardan yaklaşık 56 yıl sonra 1980 yıllarından itibaren müze müdürlüğü başkanlığında Kültür ve Turizm Bakanlığı ve yerel idarenin katkılarıyla kurtarma kazıları yapılmıştır. Antiokheia Örenyeri'ndeki hamam-bazilika yapısı, tiyatro, Nympheum (çeşme yapısı), batı kapısı ve civarı, Decumanus Maximanus, Cordo Maximanus caddelerinin her iki yanında doğu, batı, kuzey ve güney taraflara devam eden sokak girişi ağızlarında, St. Paul ve Merkezi Kilise'de de küçük çapta kazılar yapılmıştır.

Aziz Paulus’un ziyaret edip Hristiyanlığı yaydığı yerler hac merkezi kabul edilmiştir. Bu nedenle Pisidia Antiokheia’da bulunan St. Paul Kilisesi de hac merkezilerinden biridir. Günümüz Ortodoks mezhebine ait birçok yabancı turist burada ayin yaparak hac görevlerini yerine getirmektedir.