Sıcak havaların insan psikolojisi ve davranışları üzerindeki etkileri
Sıcak havaların insan psikolojisi ve davranışları üzerindeki etkileri hem psikologların hem de sosyologların araştırma konusu aslında. Bizim açımızdan aşırı sıcaklıkların zihinsel durumumuzu ve sosyal etkileşimlerimizi nasıl etkileyebileceğini ufak bir araştırmayla anlayabiliriz.
İklim değişikliği tüm hızıyla ilerlerken, sıcak hava dalgaları daha sık ve daha yoğun hale geliyor. Pek çok uzman, ısınan bir gezegenin fiziksel sağlığımızı nasıl etkileyeceği ve savunmasız insanları kalp-damar hastalıkları ve sıcak çarpması gibi ısıyla ilgili hastalıklara yakalanma riskinin artmasına neden olabileceği konusunda uyarıyor. Her ne kadar bu “İklim değişikliği” safsatasının abartıldığını düşünsem de, ilgi çekici makalelere ulaşmaktan ve gereksiz bir sürü bilgi sahibi olmaktan da imtina etmiyorum.
İşte bu iklim değişikliğinin genellikle gözden kaçan bir başka sonucu da, bu fazladan ısının, karar alma süreçlerimiz üzerindeki etkisidir. Sıcak aylarda kendinizi daha sinirli hissettiğinizi fark ettiyseniz, bunun sadece sizde olmadığından emin olabilirsiniz. Görünen o ki, sosyal bilimciler bu fenomeni “ısı hipotezi” olarak adlandırarak belgelediler. Teori, sıcak havanın kızgın, saldırgan ve hatta şiddet içeren davranışları artırabileceğini öne sürüyor.
Yüksek sıcaklıkların neden olduğu rahatsızlık, insanları olumsuz duygulara ve çatışmaya daha yatkın hale getirerek bir rahatsızlık duygusu yaratabilir. Çalışmalar, sıcak hava dalgaları sırasında insanların sosyal etkileşimlerden çekilme ve daha izole olma eğiliminde olduklarını bulmuştur. Bunun nedeni, sıcak havalarda yaşanan fiziksel rahatsızlık veya başkalarıyla ilişki kurma motivasyonunun azalması olabilir. Sanki soğuk havalarda ki en büyük eksiğimiz bu değilmiş gibi.
Sıcaklıklar yükseldiğinde, öfke de yükselir.
Suç, sıcak yaz aylarında zirvededir. Bunun nedeni kısmen, insanların sıcak aylarda daha fazla bir araya gelme eğiliminde olmaları ve dolayısıyla daha fazla kıllanma fırsatlarına sahip olmalarıdır. Ama hikâyede bundan daha fazlası var. Rahatsız edici derecede sıcak ortamlarda olmanın agresif düşünceler ürettiği, aynı zamanda keyif ve memnuniyet gibi olumlu duyguları azalttığı bulunmuştur. Sıcak hava aynı zamanda akıl sağlığı krizleri, intiharlar ve akıl sağlığının kötü olduğu günler için daha fazla acil servis ziyareti ile ilişkilidir. Somut olmayan bir şeye (kaçınılmaz bir sıcak hava dalgası gibi) kızdığımızda, bunu kızabileceğimiz bir şeye kaydırma eğilimindeyiz- örneğin siparişinizi yanlış getiren garsona sinirlendiğimiz gibi.
Bazı bulgular, sıcaklık artışları ile agresif tavırlar arasında anlamlı ve pozitif bir ilişki olduğunu ve güneş ışığı süresi ile suç oranları arasında anlamlı olmayan bir ilişki olduğunu göstermektedir. Tropikal ve ılıman bölgelerde ya da orta gelir düzeyinde yaşayan nüfus, sıcaklık artışına karşı özellikle savunmasız olabilir.
Fakat tüm bu çıkarımlar, sıcak ülkelerde yaşayan herkesin otomatik olarak daha yüksek enlemlerde yaşayanlardan daha agresif olduğu anlamına gelmez, bu daha çok nispeten yüksek sıcaklıklarla ilgilidir.
Kaldı ki; aksine Dünya Sağlık Örgütünün 2022 tarihli “World Mental Health Report” raporunda kuzey ülkelerinde veya daha sıcak iklime sahip ülkelerde ki mental sağlık problemleri farklı değişkenler ile ilgilidir. (İsteyen şuradan okuyabilir; https://www.who.int/teams/mental-health-and-substance-use/world-mental-health-report)
Her halükârda, havanın aşırı ısındığını hissediyorsanız, öfkenize daha sıkı hâkim olmayı deneyebilirsiniz.
Öfke nasıl önlenir
İşte sıcak havalarda ortaya çıkan kızgın duyguları yönetmek için atabileceğiniz bazı adımlar.
Kendini kontrol et
Sıcaklık yükseldiğinde, ilk adım nasıl hissettiğinizi izlemektir. Kendinize bakın ve kalp atış hızınızın artıp artmadığını, normalden daha fazla terleyip terlemediğinizi veya normalden daha olumsuz şeyler düşünüp düşünmediğinizi görün. Bunların hepsi, öfkenin kabarmakta olduğuna dair uyarı işaretleridir. Aynı zamanda, vücudunuzun ihtiyaç duyduğu ve hayal kırıklığınıza katkıda bulunabilecek herhangi bir şey olup olmadığını belirleyin. Suya ihtiyacınız var mı? Kan şekeriniz mi düşük?
Tetikleyicilerinizi öğrenin
İkinci olarak, moraliniz bozukken sizi harekete geçiren şeyleri takip edin. Bu, önünüzde yavaş hareket eden bir araçtan, toplu taşımada ayağınıza basan bir kişiden, ATM sırasında beklerken işlem yapan kişiye olan sabırsızlığınıza kadar sizi rahatsız eden her şey olabilir. Bu tetikleyicileri hafifletmek elinizde, örneğin araba sürerken sizi mutlu eden bir müzik çalın veya rahatsız hissettiğiniz tetikleyiciyi görmezden gelmeye çalışın.
Hayal kırıklığını yeniden yönlendir
Herhangi bir konuda başarısız olduğunuzda, buna öfkelenmek yerine, öfkenizi yönlendirmenin yollarını arayın. İlgi alanınızı değiştirmek, farklı şeylerle meşgul olmak, sakinleşmenize yardımcı olabilir.
Orhan Veli’ yi şimdi daha iyi anlayabiliriz sanırım;
Beni bu güzel havalar mahvetti,
Böyle havada istifa ettim
Evkaftaki memuriyetimden.
Tütüne böyle havada alıştım,
Böyle havada aşık oldum;
Eve ekmekle tuz götürmeyi
Böyle havalarda unuttum;
Şiir yazma hastalığım
Hep böyle havalarda nüksetti;
Beni bu güzel havalar mahvetti.
Havalar sıcak olsa da sallamıyoruz bunları;
Bazı araştırmalara bakmak isterseniz buyurun:
-Burnett, D. (2018, 14 Şubat). Acımasız Yaz: Sıcak hava insanları ne kadar sinirlendiriyor. Gardiyan.
-Mullins, JT ve White, C. (2019, Aralık). Sıcaklık ve akıl sağlığı: Akıl sağlığı sonuçları yelpazesinden kanıtlar. Sağlık Ekonomisi Dergisi, 68, 102240
Miles-Novelo, A., & Anderson, CA (2019, Ocak). İklim Değişikliği ve Psikoloji: Hızlı Küresel Isınmanın Şiddet ve Saldırganlık Üzerindeki Etkileri. Güncel İklim Değişikliği Raporları, 5, 36–46.
