Avrupa'da doğal gaz alarmı! Fiyatlarda büyük artış bekleniyor

Almanya'nın, Rus gazını ülke üzerinden Avrupa'ya taşıyacak Kuzey Akım 2 projesinde ruhsatlandırma sürecini durdurması, Rusya'nın buradan beklediği milyarlarca avroluk gelirden olmasına, Avrupa'da ise zaten yüksek seyreden doğal gaz fiyatlarının daha da artmasına neden olabilir.

Almanya, Rusya'nın, Ukrayna'nın doğusundaki Rusya yanlısı ayrılıkçıların sözde yönetimlerini resmen tanıma kararına tepki olarak Kuzey Akım 2 doğal gaz boru hattı projesinin ruhsatlandırma sürecini dün durdurdu.

Alman hükümeti Ukrayna krizinde Rusya'ya karşı "net tavır" almama taktiğini uyguluyor, Batılı ülkeler ise Rus gazını Avrupa'ya taşıyacak Kuzey Akım 2 Doğal Gaz Boru Hattı Projesi üzerinden Almanya'ya baskı yapıyordu. Alman hükümeti, projeyi Almanya'nın enerji geleceği için önemi nedeniyle Moskova'ya karşı bir caydırıcılık aracı olarak kullanmak konusunda isteksiz davranıyordu.

Uzmanlar, ruhsatlandırma sürecinin dondurulma kararının kendi başına Almanya'nın ihtiyaç duyacağı doğal gazın karşılanması konusunda bir soruna yol açmasa da Rusya'nın, bu karara, Avrupa'ya Ukrayna ve Polonya üzerinden ulaşan diğer boru hatları aracılığıyla sağladığı gaz arzını azaltarak yanıt vermesinin büyük endişe kaynağı olduğunu belirtiyor.

Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Rusya'nın ayrılıkçı sözde Donetsk Halk Cumhuriyeti ve LuHansk Halk Cumhuriyeti'ni tanımasının ardından dün Rus gazını Almanya'ya taşıyacak Kuzey Akımı 2 doğal gaz boru hattının sertifikasyon sürecinin durdurulması talimatını verdiğini bildirdi.

Almanya'ya, Kuzey Akım 2'nin gözden geçirilmesi çağrılarıyla baskı uygulayan Washington yönetimi, Scholz'un bu kararını memnuniyetle karşıladığını ve Alman hükümetiyle yakın istişare içinde olduğunu açıkladı.

Rusya'nın eski devlet başkanlarından, Rusya Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Dmitriy Medvedev ise Almanya'ya Twitter hesabı üzerinden tepki göstererek, "Avrupalıların çok yakında bin metreküp doğal gaz için 2 bin avro ödeyecekleri cesur yeni dünyaya hoş geldiniz!" ifadesini kullandı.

Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba ise "Bu, mevcut koşullarda ahlaki, politik ve pratik olarak doğru bir adımdır. Gerçek liderlik, zor zamanlarda zor kararlar almak demektir. Almanya'nın hamlesi tam da bunu kanıtlıyor." değerlendirmesinde bulundu.

Gerilim tırmandı, Avrupa'da gaz fiyatları yüzde 10 üzerinde arttı

Avrupa ile Rusya arasında enerji alanında da tırmanan gerginlik nedeniyle halihazırda yüksek seviyelerde seyreden doğal gaz fiyatlarının daha da artması bekleniyor. Rusya ise Eylül 2021 itibarıyla tamamladığı projeden elde etmeyi planladığı gelirlerden mahrum kalma riskiyle karşı karşıya.

Rusya-Ukrayna geriliminin artmasının ardından Avrupa'da en fazla derinliğe sahip Hollanda merkezli sanal doğal gaz ticaret noktası TTF'de işlem gören mart vadeli doğal gaz kontratlarının megavatsaat başına fiyatı dün, pazartesi günü gerçekleşen kapanış fiyatına göre yüzde 10'dan fazla artarak yaklaşık 80 avroya yükseldi.

Avrupa'da doğal gaz fiyatları, Aralık 2021'de, Yamal-Avrupa boru hattında Rusya'dan doğal gaz akışının azalması ve Avrupa'da etkili olan yeni soğuk hava dalgası nedeniyle tüketimin artmasının ardından megavatsaat başına 180 avronun üzerine çıkmıştı.

AB ülkeleri, kullandıkları doğal gazın yüzde 90'ını ithal ediyor. Bu nedenle kıtada gaz fiyatlarının Ocak 2021'den bu yana 7 kat artması "enerji krizine" neden olmuştu.

Öte yandan, Rus enerji şirketi Gazprom'un bin metreküp doğal gaz ihracat fiyatı Aralık 2021'de bir önceki aya kıyasla yüzde 2,7 artarak 517 dolara çıktı. Şirketin geçen yıl ortalama ihracat fiyatı ise 273 dolar bandında gerçekleşti.

Kuzey Akım 2 projesi Ukrayna'yı devre dışı bırakacak

Toplam maliyeti yaklaşık 11 milyar dolar olacak Kuzey Akım 2 projesiyle yılda 55 milyar metreküp Rus gazının Baltık Denizi üzerinden Almanya'ya sevk edilmesi planlanıyordu.

Gaz ihtiyacının yarısını Rusya'dan temin eden Almanya, Kuzey Akım 2'nin, Avrupa için enerji kaynaklarını çeşitlendirmeye yönelik ticari bir proje olduğunu savunuyordu.

Ancak ekonomik faydalarına rağmen söz konusu boru hattına, Avrupa'nın Rusya'ya enerji bağımlılığını artıracağı ve ayrıca bir başka Rus doğal gaz boru hattına ev sahipliği yapan Ukrayna'yı transit gelirlerinden mahrum bırakacağı gerekçesiyle bazı Avrupa Birliği ülkeleri ve ABD muhalefet etmişti.

Ukrayna, Kuzey Akım 2 kullanıma açılırsa, Rus gazının Avrupa'ya sevkiyat güzergahlarından biri olarak elde ettiği yaklaşık 3 milyar dolarlık yıllık gelirden mahrum kalacak. Almanya, bu kaybı telafi etmek için Ukrayna'da yatırım yapacağına dair güvence vermişti.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in söz konusu projeye özellikle Moskova'nın Kiev'i cezalandırma yöntemlerinden biri olarak özel önem atfettiği biliniyor. Bu nedenle AB'ye Rus gazının Ukrayna ulaşım ağından bağımsız olarak gönderilmesi Rusya için kritik önem taşıyor.

Projenin iptali halinde Ruslar tazminat talep edebilir

Rus şirketi Gazprom liderliğinde tasarlanan ve inşaatı Eylül 2021'de tamamlanan Kuzey Akım 2 projesinin ruhsatlandırma çalışmaları aynı dönemde başlamıştı.

Almanya'nın enerji piyasası düzenleyici kurumu, Kasım 2021'de Gazprom tarafından kurulan projenin yürütücü firması Nord Stream 2 AG'nin Alman yasalarına göre kayıtlı olmaması nedeniyle boru hattının açılması için ruhsatlandırma sürecini geçici olarak askıya almış ve ülkenin yasalarına uygun olarak Almanya merkezli bir şirket kurmasını istemişti.

Nord Stream 2 AG'den 26 Ocak'ta yapılan açıklamada, Almanya'da "Gas For Europe" adıyla bir alt şirket kurulduğu belirtilmişti.

Nord Stream 2 AG'nin, bu talebi yerine getirmesinden sonra ruhsatlanma sürecinin bu yıl tekrar başlatılması bekleniyordu.

Kuzey Akım 2 projesinin siyasi nedenlerle iptal edilmesi durumunda tazminat taleplerinin gündeme gelebileceği ifade ediliyor.

Alman hükümeti, Rusya-Ukrayna krizi sürecinde Kuzey Akım 2'yi destekleyerek tazminat taleplerinden kaçınmayı da hedefliyordu. Ancak Rusya'nın Ukrayna'da ayrılıkçı bölgeleri tanımasının ardından ruhsat süreci tekrar askıya alındı.

Almanya doğal gazda Rusya'ya bağımlı

Almanya'nın enerji ihtiyacının yaklaşık yüzde 30'unu doğal gaz oluşturuyor ve bu ihtiyacın yarısından fazlası Rusya'dan temin ediliyor. Ülke, Avrupalı üretici ülkeler olan Norveç, Hollanda, Danimarka ve diğer birçok bölgeden de doğal gaz alıyor.

Almanya Enerji ve Su Birliği verilerine göre, ülkede doğal gaz tüketimi 2021'de 100 milyar metreküp olarak gerçekleşti. Almanya ihtiyacı olan ham petrolünün yüzde 34'ünü, taş kömürünün yüzde 50'sinden fazlasını da Rusya'dan ithal ediyor.

Almanya ayrıca çevreye olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla 2030'a kadar kömürden elektrik üretimini durdurmayı planlıyor. Bu nedenle doğal gazla çalışan ek elektrik üretim santralleri kurmayı hedefleyen ülkenin, ihtiyaç duyduğu kaynağı kısa vadede yine Rusya'dan temin edeceği öngörülüyor.

ABD'nin sağlayabileceği sıvılaştırılmış doğal gazın (LNG) maliyeti, boru hatları üzerinden aktarılan Rus doğal gazına kıyasla yüksek. Almanya'nın ABD'den daha fazla gaz almak için LNG altyapısını güçlendirmesi gerekiyor. Bunun da daha değişken gaz arzı ve fiyatlarıyla sonuçlanabileceği değerlendiriliyor.

Rus yetkililer daha önce yaptıkları açıklamalarda, ABD'yi, Kuzey Akım 2'yi durdurarak kendi doğal gazını Avrupa'ya satmaya çalışmakla suçluyorlardı.

Analistler ve politikacılar, Almanya'da bu kış için gaz tedarikinde sorun olmadığını, uzun vadede ise Rusya'nın Almanya'ya ihracatı durdurmasının enerji güvenliği açısından önemli sonuçları olacağını belirtiyor.

Suni arz kısıntısı endişeleri arttı

Proje sürecinin dondurulmasının ardından Avrupa enerji piyasalarında, doğal gaz fiyatlarının yükselmesi için Rusya'nın suni bir arz kısıntısı oluşturabileceği endişeleri de arttı.

Enerji fiyatları, hem Ukrayna krizi hem de Kovid-19 salgını sonrası ekonomilerin toparlanmasıyla Doğu Asya'da artan talep nedeniyle geçen yıl rekor seviyelere ulaşmıştı.

Almanya Ekonomi ve İklimi Koruma Bakanı Robert Habeck, konuya ilişkin, "Kısa vadede gaz fiyatlarının artacağını tahmin ediyorum, ancak orta vadede piyasanın hızla istikrar kazanacağını umuyorum." dedi.

Habeck, piyasaların "spekülasyona açık" olduğuna, gelecekteki arza ilişkin belirsizliğin bu nedenle fiyat artışına yol açacağına dikkati çekerek, sadece daha geniş bir yenilenebilir enerji altyapısının Almanya'yı diğer devletlerin fiyat manipülasyonundan bağımsız hale getirebileceğini ifade etti.

Almanya'nın önemli ekonomi ve düşünce kuruluşlarından Ekonomi Araştırma Enstitüsünün Başkanı Clemens Fuest da "Gaz arzı kesilmese bile en azından geçici olarak bir fiyat şoku olacak." dedi.

Alman Kalkınma Bankası Baş Ekonomisti Fritzi Köhler-Geib ise "Avrupa'da savaş korkusu kapıda. Diğer şeylerin yanı sıra enerji arzı ve enerji fiyatları üzerinde potansiyel olarak önemli etkileri var." değerlendirmesinde bulundu.

Almanya'da, daha yüksek enerji fiyatlarının 1990'lardan bu yana zaten en yüksek seviyelerde olan enflasyonu daha da artırabileceğinden de endişe ediliyor.