Ticaret Bakanlığı, zincir marketlerin açılma, çalışma ve satış kurallarını belirleyen bir taslak hazırlamış ve sektör ilgilileri ile müzakere etmek üzere görüşlere sunmuş. Bu taslak basına sızdı ve içerisinde neler olduğu ve hangi amaçları hedeflediği tartışılmaya başlandı. Anlaşıldığı kadarıyla bu taslağı hazırlayanların temel kaygıları zincir marketler ile rekabet etme durumunda olan ve bu rekabette epey dezavantajlı durumda görünen küçük esnafa avantaj sağlamak... Bu amaçla zincir marketlerin yeni şube açmaları zorlaştırılıyor ve satabilecekleri ürünlere sınırlama getiriliyor...
Öncelikle elektronik ürünlerin ve sigara satışının yasaklanması istendiği anlaşıldı. Taslak metin belli olduktan sonra kırtasiyecilerden de bir talep geldi ve kırtasiye ürünlerinin de zincir marketlerde satılmasının engellenmesi istendi. Arkasından tekel esnafı sigara satışının engellenmesinin yetmeyeceğini, alkol satış imkanlarının da yasaklanmasını istediler... Sırada hangi esnaf grubunun olacağını göreceğiz. Çünkü buralarda mutfak araç gereçlerinden tutun da tekstil, iç çamaşırı, giyim, oyuncak, kozmetik vs. birçok kategoriden ürün satışı yapılıyor. Bir kategorideki esnaf grubunu düşünüp diğerlerini düşünmemek olmaz. Öyleyse gıda dışında her malın satışının yasaklanması söz konusu olabilir. Hatta meyve-sebze satışları ile pazarcı esnafı ve manav esnafını zorladıkları düşünülürse belki meyve-sebze satışları da yasaklanır... Diğer esnafı rahatlatmak ana gaye olacaksa zincir marketler belki tümden kapatılmadıkça diğer esnaf tam olarak rahatlamayacaktır...
Küçük esnaf cephesinden bakılınca görüntü bu... Ne kadar çok sınırlama olursa diğer esnaf o kadar memnun olur...
Peki, tüketici vatandaş açısından durum ne? Bence ürün yelpazesinin sınırlandırılması tüketiciyi memnun etmeyecektir. Tüketici için ne kadar fazla seçenek olursa ve fiyat rekabeti olursa o kadar iyidir. Hatta bazan fiyat istikrarı, sabitliği bile tüketici için güvencedir...
Örneğin turistik yerlerde zincir marketler çok ciddi müşteri potansiyeline sahipler. Peki niçin böyle? Tek sebebi fiyat konusunda standart ve güven olduğu için. Yerel esnaf çoğunlukla aldığınız ürünün barkotunu bile okutmuyor. Tezgahta ürünlerin toplam fiyatlarını hesaplayıp size söylüyor. Hangimiz turistik bir yerde alışveriş yapmak için zincir market aramıyoruz ki?
Bu zincir marketlerde deniz malzemeleri de satılabiliyor. Gözlük, şinokel, palet vs... Çoğunlukla bu ihtiyaçlar da zincir marketten karşılanıyor. Peki niçin? Fiyatları daha uygun bulunduğu için. "Zincir markette deniz malzemesinin ne işi var?" deyip satışını yasaklayabilirsiniz...
Zaten ileri sürülen mantığa göre buralarda sadece gıda satılabilir o da meyve ve sebze dışında... Çünkü pazarcı esnafını da kızdırmamak gerek...
Herhangi bir ürünü ucuza mal edip ucuza satmak da ticaretin rekabet kuralları içindedir. Küçük esnaf bu duruma karşı kendisi çözüm geliştirmeye çalışmalıdır. Örneğin benim bildiğim, zincir olmayan bir market sahibi zincir marketlerden çok daha fazla satış yapıp kâr elde ediyor ve mahalleli alışveriş yapmak için önce ona gidiyor.
Şöyle yapıyor; kendisi gibi zincir olmayan 10-15 market birleşip toplu alım yapıyorlarmış. Bir tür zincir mantığını kendileri oluşturmuşlar ama sadece ürün alırken. Başka da bir bağımlılıkları yokmuş. Birçok ürünün zincir marketten daha ucuz olduğunu söylüyor ve zincir marketin rekabetini ciddiye bile almıyor. Sınırlamakla, ya da ön açmakla olmaz yani bu işler. Yeni yollar bulunması gerekiyor...
Bu taslağın deşifre olması bence hükümet için her durumda kayıp hanesine yazılacak... Çıkmazsa esnaf küsecek, çıkarsa tüketici küsecek... Hatta bazı ürünler yasaklandığı halde satışı yasaklanmamış ürünleri satan esnaf da...